Επιμέλεια: Κώστας Ξυδιάς και Δημήτρης Μάρης
Ξεφυλλίζοντας κανείς την ιστορία των τελικών των ευρωπαϊκών κυπέλλων όπως ξεκίνησαν να τη γράφουν οι κορυφαίοι σύλλογοι της Ευρώπης πριν από 55 χρόνια θα συναντήσει ανεπανάληπτες ομάδες που μάγεψαν ή δίδαξαν ολόκληρες γενιές με το παιχνίδι τους. Θα καταλάβει ότι υπάρχουν ποδοσφαιρικές ομάδες που έχουν ξεπεράσει σε πολύ μεγάλο βαθμό αυτή την ιδιότητα τους. Έχουν γίνει σύμβολα, θρησκείες και τα ονόματα τους έχουν περάσει σε άλλη διάσταση. Θα συναντήσει σίγουρα και ομάδες μικρότερου βεληνεκούς που βρέθηκαν πρόσκαιρα στην κορυφή της Ευρώπης εκμεταλλευόμενες τις μαγικές ικανότητες κάποιων ποδοσφαιρικών ινδαλμάτων τους ή την ευφυΐα κάποιων μεγάλων «αφεντικών των πάγκων»
Αρκετές από αυτές τις ομάδες ξαφνικά από τις μέρες της δόξας και των θριάμβων οδηγήθηκαν σε μικρές ή μεγάλες τραγωδίες. Έφτασαν να γνωρίσουν την ποδοσφαιρική ανυποληψία αγωνιζόμενες στις χαμηλές κατηγορίες των εθνικών πρωταθλημάτων τους. Κάποιες κατάφεραν να συνέλθουν γρήγορα και να επιστρέψουν στην κορυφή, ενώ κάποιες άλλες καθυστέρησαν λίγο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον όμως παρουσιάζουν και αυτές που κάνουν ακόμα υπομονή και παλεύουν να ανακτήσουν την αίγλη που τους είχε προσδώσει -κάποτε και για πάντα- η συμμετοχή τους σε κάποιο μεγάλο τελικό ευρωπαϊκής διοργάνωσης.
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν την περιήγηση στις μικρές και μεγάλες ιστορίες των βρετανικών ομάδων που συμμετείχαν σε τελικό κυπέλλου Ευρώπης και γνώρισαν μετέπειτα την πικρή γεύση του υποβιβασμού.
ΚΥΠΕΛΛΟ ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΡΙΩΝ
ΜΑΝΤΣΕΣΤΕΡ ΓΙΟΥΝΑΪΤΕΝΤ
Κάτοχος Κυπέλλου Πρωταθλητριών 1968,1999,2008
Φιναλίστ Κυπέλλου Πρωταθλητριών 2009
Κάτοχος Κυπέλλου Κυπελλούχων 1991
Υποβιβάστηκε το 1974
Στον τελικό της 29ης Μαίου του 1968 στο Γουέμπλευ με αντίπαλο την Μπενφίκα η Μάντσεστερ γίνεται η πρώτη αγγλική ομάδα που κατακτά το Κύπελλο Πρωταθλητριών. Ένα χρόνο αργότερα, στα 60 του πια, ο Μάτ Μπάσμπι αποφασίζει να αποχωρήσει από τον πάγκο της ομάδας ύστερα από 24 χρόνια. Ακόμα και αυτός ίσως να μην μπορούσε να φανταστεί τα πέτρινα χρόνια που θα ακολουθούσαν μετά την απομάκρυνση του. Αποκορύφωμα της καθοδικής πορείας το τέλος της σεζόν 1973-1974 που βρίσκει την Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ να υποβιβάζεται μετά από 37 χρόνια με ένα γκολ του Ντένις Λόου. Η μοίρα διάλεξε τον μεγάλο Σκοτσέζο επιθετικό να στείλει την ομάδα που τον δόξασε στη δεύτερη κατηγορία, φορώντας τη φανέλα της Σίτυ στο κρίσιμο ντέρμπι. Ευτυχώς για την Μάντσεστερ η Β΄ κατηγορία θα είναι ένας εφιάλτης που θα κρατήσει λίγο, μια μόνο χρονιά .
ΛΙΝΤΣ ΓΙΟΥΝΑΙΤΕΝΤ
Φιναλίστ Κυπέλλου Πρωταθλητριών 1975
Φιναλίστ Κυπέλλου Κυπελλούχων 1973
Κάτοχος Κυπέλλου Εκθέσεων 1968,1971
Φιναλίστ Κυπέλλου Εκθέσεων 1967
Υποβιβάστηκε το 1982 και το 2004
Το 1974-75 ήταν η κορυφαία χρονιά στην ιστορία της Λίντς καθώς η ομάδα έφτασε στον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών. Αντιμετώπισε τη Μπάγερν Μονάχου και παρά την σπουδαία εμφάνιση που πραγματοποίησε ηττήθηκε με 2-0.
Ακολούθησαν μέτριες σεζόν και το 1982 η Λιντς υποβιβάστηκε. Ως το 1990 διάφοροι προπονητές προσπάθησαν να επαναφέρουν το σύλλογο αλλά δεν τα κατάφεραν. Τελικά, το 1989-90 ο Χάουαρντ Γουίλκινσον την ανέβασε πάλι στη μεγάλη κατηγορία. Η ανοδική πορεία συνεχίστηκε αφού την επόμενη σεζόν τερμάτισε τέταρτη και το 1992 κατέκτησε το πρωτάθλημα.
Το 2004 και αφού είχαν προηγηθεί κάποιες πολύ καλές χρονιές στην Πρέμιερ Λίγκ αλλά και στην Ευρώπη (ημιτελικά του Τσάμπιονς Λίγκ το 2001) η ομάδα δεν κατάφερε να γλιτώσει τον υποβιβασμό που ήρθε έπειτα από 14 χρόνια. Τα χρέη απόρροια των μεγάλων οικονομικών ανοιγμάτων των προηγούμενων χρόνων εξακολουθούσαν να είναι μεγάλα και το 2007 την οδήγησαν στην Λίγκ 1 στην χειρότερη στιγμή της ιστορίας της. Φέτος επέστρεψε ξανά στην Τσάμπιονσιπ.
ΝΟΤΙΓΧΑΜ ΦΟΡΕΣΤ
Κάτοχος Κυπέλλου Πρωταθλητριών 1979,1980
Υποβιβάστηκε το 1993
Ήταν Μάιος του 1993 όταν ο σύλλογος υποβιβάστηκε και ταυτόχρονα η παρουσία του Μπράιν Κλαφ στο τιμόνι της ομάδας έληξε έπειτα από 18 χρόνια. Όταν ο Μπράιν Κλάφ υπέγραψε στη Νότιγχαμ το 1975, κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί τι θα επακολουθούσε τα επόμενα χρόνια. Αρχικά αναδιοργάνωσε την ομάδα και το 1977 κέρδισε την άνοδό της στην Α΄ κατηγορία. Την αμέσως επόμενη σεζόν, 1977-78, κέρδισε τον τίτλο, κάτι που καμιά νεοφώτιστη ομάδα δεν κατάφερε έκτοτε. Το ακόμα πιο εκπληκτικό είναι ότι την επόμενη χρονιά, 1978-79, κατέκτησε το Κύπελλο Πρωταθλητριών νικώντας στον τελικό τη σουηδική Μάλμε με 1-0 ενώ το 1980 ξανακέρδισε το ευρωπαϊκό κύπελλο νικώντας με 1-0 το Αμβούργο κατορθώνοντας να είναι η μοναδική ομάδα που έχει περισσότερα Κύπελλα Πρωταθλητριών από εγχώρια Πρωταθλήματα!
Στην μετά Κλάφ εποχή η Νότιγχαμ τα περισσότερα χρόνια βολόδερνε στις χαμηλές θέσεις της δεύτερης κατά σειρά επαγγελματικής κατηγορίας. Τελικά, το χειρότερο δεν αποφεύχθηκε, αφού το 2005 υποβιβάστηκε στην Λίγκ 1. Ωστόσο, το 2008, κέρδισε την άνοδό της στην Τσάμπιονσιπ, στην οποία αγωνίζεται έως σήμερα.
ΑΣΤΟΝ ΒΙΛΑ
Κάτοχος Κυπέλλου Πρωταθλητριών 1982
Υποβιβάστηκε το 1987
Το 1981 η Άστον Βίλα κατακτά (ύστερα από 71 χρόνια) το έβδομο πρωτάθλημα της ιστορίας της. Την επόμενη χρονιά το γκολ του Πίτερ Γούιθ στον τελικό του Ρότερνταμ στάθηκε αρκετό για να της χαρίσει το Κύπελλο πρωταθλητριών απέναντι στην Μπάγερν Μονάχου. Όμως η συνέχεια δεν ήταν ανάλογη για τους «χωριάτες». Τα επόμενα χρόνια η ομάδα έπεσε σε μαρασμό, υποβιβάστηκε το 1987, κατάφερε όμως να επιστρέψει αμέσως. Από το 1988 παραμένει σταθερά στην μεγάλη κατηγορία όμως το μόνο που έχει καταφέρει να κερδίσει όλα αυτά τα χρόνια ήταν τα Λίγκ Κάπ του 1994 και του 1996.
ΚΥΠΕΛΛΟ ΚΥΠΕΛΛΟΥΧΩΝ
ΤΟΤΕΝΑΜ
Κάτοχος Κυπέλλου Κυπελλούχων 1963
Κάτοχος Κυπέλλου ΟΥΕΦΑ 1972,1984
Φιναλίστ Κυπέλλου ΟΥΕΦΑ 1974
Υποβιβάστηκε το 1977
Οι ιστορικοί «πετεινοί» έχοντας συμμετάσχει σε 3 (έως τότε) τελικούς κυπέλλων Ευρώπης, έχοντας κατακτήσει το πρώτο κύπελλο ΟΥΕΦΑ στην ιστορία (1972) και όντας επί 27 συναπτά έτη στην Α’ κατηγορία, δεν μπόρεσαν να αποφύγουν τον υποβιβασμό τη σεζόν 1976-77 με προπονητή τον Κιθ Μπέρκινσο. Η διοίκηση πάντως πίστεψε σε αυτόν και αφήνοντας τον στο τιμόνι κατόρθωσε να επαναφέρει τους “spurs” άμεσα στην Α’ κατηγορία καθώς ο βαθμός της ισοπαλίας στο Σαουθάμπτον την τελευταία αγωνιστική αποδείχτηκε χρυσός. Από τότε παραμένουν σταθερά στην Πρέμιερ Λίγκ χωρίς όμως να έχουν καταφέρει να χαρίσουν στους οπαδούς ένα πρωτάθλημα (τελευταία φορά το 1961). Ωστόσο το 2010 κατάφεραν να εξασφαλίσουν για πρώτη φορά στην ιστορία τους την συμμετοχή στο Τσάμπιονς Λίγκ.
ΓΟΥΕΣΤ ΧΑΜ
Κάτοχος Κυπέλλου Κυπελλούχων 1965
Φιναλίστ Κυπέλλου Κυπελλούχων 1976
Υποβιβάστηκε το 1978
Η Γουέστ Χαμ μπορεί να μην έχει κατακτήσει το Αγγλικό πρωτάθλημα, έχει κατακτήσει όμως τρεις φορές το Κύπελλο Αγγλίας και μία φορά το κύπελλο Κυπελλούχων Ευρώπης το 1965 με αντίπαλο την Μόναχο 1860. Το 1976 αποτυγχάνει να επαναλάβει την ίδια επιτυχία απέναντι στην Άντερλεχτ και δύο χρόνια αργότερα υποβιβάζεται ύστερα από 20 χρόνια συνεχούς παρουσίας στην μεγάλη κατηγορία. Το 1981 επανήλθε για να ακολουθήσουν άλλοι δύο υποβιβασμοί το 1989 και το 2003. Η φετινή χρονιά είναι η έκτη συνεχόμενη στην Πρέμιερ Λίγκ για τα «σφυριά»
ΜΑΝΤΣΕΣΤΕΡ ΣΙΤΙ
Κάτοχος Κυπέλλου Κυπελλούχων 1970
Υποβιβάστηκε το 1983
Αδιαμφισβήτητα η τριετία 1968- 1970 είναι η χρυσή τριετία της ιστορίας των «σίτιζενς». Το 1968 κατέκτησαν το δεύτερο και τελευταίο μέχρι σήμερα πρωτάθλημα της ιστορίας τους, την επόμενη χρονιά το Κύπελλο Αγγλίας και το 1970 γνώρισαν την ευρωπαϊκή καταξίωση καθώς σήκωσαν το Κύπελλο Κυπελλούχων Ευρώπης απέναντι στην πολωνική Γκόρνικ.
Τα επόμενα χρόνια ακολούθησαν πτωτική πορεία με αποκορύφωμα τον υποβιβασμό τους το 1983. Επέστρεψαν το 1986 αλλά δεν μπόρεσαν να καθιερωθούν στην μεγάλη κατηγορία καθώς ακολούθησαν στο μέλλον κι άλλοι υποβιβασμοί. Το 1998 μάλιστα βρέθηκαν να αγωνίζονται για πρώτη φορά στην Ντιβίζιον 2. Από το 2002 πάντως βρίσκονται σταθερά στην Πρέμιερ Λίγκ και κάθε χρόνο δαπανούν όλο και περισσότερα χρήματα, πραγματοποιώντας ιδιαίτερα δαπανηρές μεταγραφές, προκειμένου να γίνουν η νέα μεγάλη δύναμη του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου
ΤΣΕΛΣΙ
Κάτοχος Κυπέλλου Κυπελλούχων 1971,1998
Φιναλίστ Κυπέλλου Πρωταθλητριών 2008
Υποβιβάστηκε το 1975
Το 1970 η Τσέλσι κατέκτησε το Κύπελλο Αγγλίας νικώντας με 2-1 τη Λιντς Γιουνάιτεντ και την επόμενη σεζόν το Κύπελλο Κυπελλούχων στον τελικό που έγινε στο Στάδιο Καραϊσκάκη στον Πειραιά επικρατώντας της Ρεάλ Μαδρίτης με 2-1.
Ακολούθησε μια μακροχρόνια περίοδος μετριότητας για το σύλλογο με οικονομικά προβλήματα, που τον οδήγησαν στον υποβιβασμό. Οι οικονομικές ανάγκες παραλίγο να κοστίσουν στο σύλλογο την απώλεια του γηπέδου και μοιραία να τον οδηγήσουν στη διάλυση. Το 1983 λίγο έλειψε να υποβιβαστεί στην τρίτη κατηγορία για πρώτη φορά στην ιστορία του. Τότε ανέλαβε μάνατζερ ο Τζον Νιλ και δημιούργησε μια νέα ομάδα, που κέρδισε τον τίτλο της Β΄ κατηγορίας το 1984 κι ανέβηκε πάλι στην Α΄. Το 1988 υποβιβάστηκε πάλι αλλά την επόμενη σεζόν κέρδισε τον τίτλο κι ανέβηκε ξανά. Με τα χρόνια ανέκαμψε ανακτώντας την παλιά της δυναμική . Το 2003 ο Ρώσος δισεκατομμυριούχος Ρομάν Αμπράμοβιτς αγόρασε το σύλλογο και η Τσέλσι άρχισε να συγκαταλέγεται στις κορυφαίες ομάδες της Ευρώπης χωρίς ωστόσο να έχει καταφέρει ακόμα να κατακτήσει το πολυπόθητο Τσάμπιονς Λίγκ.
ΚΥΠΕΛΛΟ ΕΚΘΕΣΕΩΝ
ΜΠΕΡΜΙΓΧΑΜ ΣΙΤΙ
Φιναλίστ Κυπέλλου Εκθέσεων 1960,1961
Υποβιβάστηκε το 1965
Είναι ο πρώτος αγγλικός σύλλογος που έλαβε μέρος σε ευρωπαϊκή διοργάνωση καθώς συμμετείχε στο πρώτο κύπελλο εκθέσεων που ξεκίνησε το 1955 και ολοκληρώθηκε τρία χρόνια αργότερα την πρωτομαγιά του 1958!
Το 1960 και το 1961 κατάφερε μάλιστα να φτάσει μέχρι τον τελικό για να ηττηθεί από Μπαρτσελόνα και Ρόμα αντίστοιχα. Ο μοναδικός τίτλος που έχει κατακτήσει η Μπέρμιγχαμ Σίτι είναι το Λιγκ Καπ Αγγλίας το 1963 κερδίζοντας την Άστον Βίλα. Δύο χρόνια αργότερα η ομάδα υποβιβάζεται στην δεύτερη κατηγορία.
Στην μετέπειτα ιστορία της, θα επιστρέψει αρκετές φορές στην μεγάλη κατηγορία και θα υποβιβαστεί ξανά άλλες τόσες. Η χειρότερη πάντως περίοδος της ιστορίας της σημειώνεται την περίοδο 1989-1992, όπου την συναντάμε στην τρίτη κατηγορία. Από το 2009 αγωνίζεται ξανά στην Πρέμιερ Λίγκ.
ΝΙΟΥΚΑΣΤΛ
Κάτοχος Κυπέλλου Εκθέσεων 1969
Υποβιβάστηκε το 1965
Οι «ανθρακωρύχοι» κατέκτησαν τον πρώτο και μοναδικό μέχρι σήμερα ευρωπαϊκό τους τίτλο το 1969 απέναντι στην Ουγγρική Ουίπεστ. Την συμπλήρωση όμως των δέκα χρόνων από την μεγάλη επιτυχία του ‘69 η Νιουκάστλ την γιορτάζει στην δεύτερη κατηγορία καθώς είχε υποβιβαστεί την προηγούμενη χρονιά. Ανεβαίνει ξανά το 1984 και με εξαίρεση τις σεζόν (1989-1992) και (2009-2010) δίνει πάντα το παρόν στην μεγάλη κατηγορία. Παρόλο που όλα αυτά τα χρόνια υπήρξαν κάποιες σεζόν που είχε εξαιρετική ομάδα το τελευταίο της πρωτάθλημα το κατέκτησε το 1927 ενώ το τελευταίο κύπελλο Αγγλίας το 1955.
ΚΥΠΕΛΛΟ ΟΥΕΦΑ
ΓΟΥΛΒΣ
Φιναλίστ Κυπέλλου ΟΥΕΦΑ 1972
Υποβιβάστηκε το 1984
Η Γούλβερχαμπτον Γουόντερερς ήταν ιδρυτικό μέλος της Αγγλικής ποδοσφαιρικής λίγκας και πριν από το ξέσπασμα του Α' Παγκόσμιου Πολέμου είχε κερδίσει το Κύπελλο Αγγλίας δύο φορές. Οι Λύκοι καθιερώθηκαν πραγματικά ως κορυφαία ομάδα με προπονητή τον Σταν Κούλις μετά από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Μεταξύ του 1949 και του 1960 βγήκαν τρεις φορές πρωταθλητές και δύο φορές κυπελλούχοι. Το 1972 έπαιξαν στον τελικό του Κυπέλλου ΟΥΕΦΑ, ενώ το 1974 και το 1980 κέρδισαν το Λιγκ Καπ. Τη δεκαετία του 1980 όμως άρχισαν τα τεράστια οικονομικά προβλήματα που παραλίγο να οδηγήσουν στην διάλυση της ομάδας Συγκεκριμένα από το 1984 και μετά γνώρισαν τρείς διαδοχικούς υποβιβασμούς, για να καταλήξουν τελικά στην τέταρτη κατηγορία της Αγγλίας. Αρκετά χρόνια μετά η ομάδα γύρισε για μια σεζόν στην Πρέμιερ Λίγκ (2003-04). Επέστρεψε ξανά στην Τσάμπιονσιπ, όμως από το 2009 έως σήμερα δίνει το παρόν στην μεγάλη κατηγορία της Αγγλίας.
ΙΠΣΟΥΙΤΣ
Κυπελλουχος ΟΥΕΦΑ 1981
Υποβιβάστηκε το 1986
Η πρώτη παρουσία της ομάδας στην Α' Κατηγορία τη σεζόν 1961-1962 συνοδεύτηκε με την ταυτόχρονη κατάκτηση του μοναδικού πρωταθλήματος της . Αξέχαστη όμως χρονιά για την Ίπσουιτς είναι και το 1978 όταν αναδείχτηκε Κυπελλούχος Αγγλίας επικρατώντας της Άρσεναλ .
Στο ευρωπαϊκές διοργανώσεις, η Ίπσουιτς έχει να επιδείξει την κατάκτηση του Κυπέλλου ΟΥΕΦΑ τη σεζόν 1980-1981 με προπονητή τον Μπόμπι Ρόμπσον, απέναντι στην Άλκμααρ. Μάλιστα κατά την πορεία της προς τον τελικό πέρασε και από την Ελλάδα καθώς αντιμετώπισε τον Άρη. Πέντε χρόνια αργότερα, το 1986 υποβιβάστηκε και από τότε ανεβοκατεβαίνει ανάμεσα στις δύο μεγάλες κατηγορίες της Αγγλίας. Τελευταία της εμφάνιση στα γήπεδα της Πρέμιερ Λίγκ ήταν την σεζόν 2001-2002
ΝΤΑΝΤΙ ΓΙΟΥΝΑΙΤΕΝΤ
Φιναλίστ Κυπέλλου ΟΥΕΦΑ 1987
Υποβιβάστηκε το 1995
Το 1987 η Νταντί Γιουνάιτεντ ανάγκασε όλη την ποδοσφαιρική Ευρώπη να στρέψει την προσοχή πάνω της. Έχοντας ήδη αποκλείσει την Μπαρτσελόνα με δύο νίκες, ως αουτσάιντερ αντιμετώπισε τη Γκλάντμπαχ στα ημιτελικά του Κυπέλλου ΟΥΕΦΑ, για να πετύχει τελικά την πρόκριση της στον τελικό της διοργάνωσης. Κόντρα στην πανίσχυρη Γκέτεμπογκ της εποχής, όμως, δεν τα κατάφερε.
Η τελευταία μεγάλη επιτυχία της Νταντί Γιουνάϊτεντ ήταν η κατάκτηση του κυπέλλου Σκωτίας το 2010 ενώ σίγουρα οι οπαδοί της θα θέλουν να διαγράψουν από την μνήμη τους τη σεζόν 1994-1995 όταν και υποβιβάστηκαν από την πρώτη κατηγορία της Σκωτίας ύστερα από 35 χρόνια συνεχούς παρουσίας. Συνολικά η ομάδα έχει κατακτήσει ένα πρωτάθλημα 1982–83 , δύο κύπελλα 1993–94, 2009–10 και άλλα δύο Λίγκ Καπ 1979–80, 1980–81
ΜΙΝΤΛΕΣΜΠΡΟ
Φιναλίστ Κυπέλλου ΟΥΕΦΑ 2006
Υποβιβάστηκε το 2009
Η Μίντλεσμπρο έκανε την έκπληξη το 2006 κι έφτασε μέχρι τον τελικό του Κυπέλλου ΟΥΕΦΑ, έστω κι αν εκεί η ομάδα του Στίβ Μάκ Λάρεν φάνηκε κατώτερη των περιστάσεων , γνωρίζοντας την ήττα με 4-0 από τη Σεβίλλη. Ύστερα από τρία χρόνια και συγκεκριμένα τη σεζόν 20008-2009 υποβιβάστηκε στο πρωτάθλημα της Τσάμπιονσιπ ύστερα από 11 συνεχόμενα χρόνια παρουσίας στην Πρέμιερ Λίγκ.