Όταν τα Χριστούγεννα επέβαλαν... ανακωχή! (pics)
Η «συγκλονιστικότερη χριστουγεννιάτικη ιστορία όλων των εποχών». Είναι μία φράση πολύ φτωχή. Αλλά δεν φταίει κάποια έλλειψη από πιο βαριά και «πομπώδη» επίθετα. Είναι ότι η Ανακωχή των Χριστουγέννων, τον Δεκέμβριο του 1914, εν μέσω του Α' Παγκόσμιου Πολέμου, δεν είναι απλώς μία «χριστουγεννιάτικη ιστορία».
Είναι ένα απολύτως πραγματικό γεγονός. Είχε περίπου 100.000 αληθινούς πρωταγωνιστές, με όνομα και επίθετο. Και, το κυριότερο, είναι τα γράμματα και οι επιστολές που γράφτηκαν από τα ίδια τα χέρια αυτών των πρωταγωνιστών, μέσα στα χαρακώματα της πρώτης γραμμής, που «εξιστορούν» μία από τις πιο εκπληκτικές, παράξενες και, δικαιολογημένα, μαγευτικές ιστορίες στα ανθρώπινα χρονικά.
Χαρακώματα, κάλαντα και ποδόσφαιρο. Τρία πράγματα επαρκώς... άσχετα μεταξύ τους, μπήκαν ταυτόχρονα στο «μπλέντερ» της ιστορίας. Οι (κυρίως, αλλά όχι αποκλειστικά) Βρετανοί και Γερμανοί άνδρες που βρέθηκαν στις περιοχές της Φλάνδρας και της βορειοανατολικής Γαλλίας, δημιούργησαν έναν θρύλο, αλλά αυτό τους αδικεί.
Κάθε θρύλος αναμιγνύει γεγονότα και μύθους. Η Ανακωχή των Χριστουγέννων δεν χρειάζεται μύθους και «ωραιοποίηση». Είναι από μόνη της μία πραγματική ιστορία που θα παραμένει αξιομνημόνευτη στον μακρινότερο ορίζοντα του μέλλοντος. Και της αξίζει αυτής της ιστορίας να ειπωθεί όπως ακριβώς συνέβη…
ΑΠΟ ΤΑ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΑ ΘΕΡΕΤΡΑ, ΣΤΑ ΧΑΡΑΚΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ
Τρίτη 28 Ιουλίου 1914. Ο 84χρονος Αυτοκράτορας Φραγκίσκος Ιωσήφ υπογράφει την κήρυξη του πολέμου της Αυστροουγγαρίας στην Σερβία, ανοίγοντας την «αυλαία» του Α' Παγκόσμιου Πολέμου. Μέσα σε λίγες ημέρες, όλες οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις μπαίνουν στη σύρραξη. Η Γερμανία εισβάλει, μέσω του ουδέτερου Βελγίου, στη Γαλλία και στο πρώτο ήμισυ του Σεπτεμβρίου φτάνει 70χλμ. έξω από το Παρίσι. Εκεί θα αναχαιτιστεί από τις γαλλο-βρετανικές δυνάμεις στη Μάχη του Μάρνη, πιθανότατα τη σημαντικότερη σύγκρουση ολόκληρου του πολέμου.
Ακολουθεί η «Κούρσα προς τη θάλασσα». Γερμανοί από τη μία πλευρά και Γάλλοι-Βρετανοί-Βέλγοι από την άλλη, κάνουν απόπειρες να υπερκεράσουν ο ένας τον άλλο από βορρά. Αμφότεροι αποτυγχάνουν, οπότε σχηματίζεται ένα συνεχόμενο μέτωπο μέχρι και τις δυτικές ακτές του Βελγίου, στη Βόρεια Θάλασσα. Η άλλη άκρη του μετώπου φτάνει ως τα σύνορα της ουδέτερης Ελβετίας. Αυτή η εικόνα, του συνεχόμενου δικτύου χαρακωμάτων από τις Άλπεις ως τη Βόρεια Θάλασσα, θα παραμείνει σε μεγάλο βαθμό αναλλοίωτη έως το 1918, το έτος λήξης του πολέμου.
Η «Κούρσα προς τη θάλασσα». Καμία από τις δύο δυνάμεις δεν μπόρεσε να υπερκεράσει την άλλη.
Λίγο νωρίτερα, στις 20 Αυγούστου φεύγει από τη ζωή ο Πάπας Πίος Χ (10ος). Λευκός καπνός βγαίνει από το Βατικανό έπειτα από 14 ημέρες και νέος ηγέτης της Καθολικής Εκκλησίας ανακηρύσσεται ο Βενέδικτος XV (15ος). Δύο είναι οι πρώτες ενέργειες του Πάπα Βενέδικτου. Η γνωστοποίηση της ουδετερότητας της Αγίας Έδρας και η επιδίωξη για παύση του πολέμου. Με το δεύτερο να είναι ανέφικτο, στις 7 Δεκεμβρίου ο Πάπας έρχεται σε επαφή με τα εμπόλεμα κράτη, ζητώντας τουλάχιστον μία επίσημη ολιγοήμερη ανακωχή τις ημέρες των Χριστουγέννων.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν βλέπουν απολύτως αρνητικά αυτό το σενάριο, με την προϋπόθεση πως δεν θα ζημιώσει τις πολεμικές τους ενέργειες. Με τη Ρωσία πάντως να είναι η πρώτη που αρνείται, μιας και τα δικά της Χριστούγεννα ορίζονται 13 ημέρες αργότερα, έχοντας σε ισχύ ακόμη το παλαιό ημερολόγιο (όπως και η Ελλάδα), τελικά καμία χώρα δεν αποδέχεται την ανακωχή.
Ένας από τους σημαντικότερους Βρετανούς αξιωματικούς, ο διοικητής του Β’ Σώματος Στρατού του Βρετανικού Εκστρατευτικού Σώματος (ΒΕΣ), ο σερ Χόρας Σμιθ-Ντόριεν, κάνει μία σημαντική παρατήρηση. Αυτή του φαινομένου της αποστροφής των ανδρών στη πρώτη γραμμή να επιτεθούν στον εχθρό.
Σε διαταγή που εκδίδει στις 5 Δεκεμβρίου, υπογραμμίζει πως: «Αυτή είναι η πιο επικίνδυνη εποχή για το ηθικό του στρατεύματος. Η πείρα του πολέμου των χαρακωμάτων έχει δείξει ξανά και ξανά πως αντίπαλοι άνδρες που βρίσκονται σε εγγύτητα, διολισθαίνουν σε μία νοοτροπία του “ζήσε και άσε τον άλλον να ζήσει”, εφόσον τους επιτραπεί». Απευθυνόμενος στους διοικητές των μεραρχιών του, θυμίζει πως: «Φιλικές συνευρέσεις με τον εχθρό, ανεπίσημες ανακωχές, όσο δελεαστικές και διασκεδαστικές κι αν είναι, απαγορεύονται αυστηρώς».
Πλησιάζοντας προς τις εορταστικές ημέρες, τόσο στο γερμανικό όσο και στο βρετανικό στράτευμα εντείνονται οι... εποχιακές προετοιμασίες. Τον Αύγουστο υπήρχε σχεδόν σε όλες τις πλευρές η αίσθηση πως «μέχρι τα Χριστούγεννα θα έχουμε τελειώσει». Η διάψευση ήταν πλήρης. Με εντολή του ίδιου του Γερμανού Κάιζερ Γουλιέλμου Β’, στέλνονται στο μέτωπο εκατοντάδες μικρά χριστουγεννιάτικα δέντρα, για να κάνουν όσο το δυνατόν πιο ζεστό και... εορταστικό το κλίμα για τους άνδρες.
ΔΙΝΟΝΤΑΣ ΖΩΗ ΣΤΗ ΝΕΚΡΗ ΖΩΝΗ
«Έπεσε σκληρή παγωνιά την παραμονή των Χριστουγέννων και το πρωί υπήρχε παντού πηχτή ομίχλη. Γύρω στις 13:00, πάμε για να γευματίσουμε. Ο λοχίας υπηρεσίας τρέχει ξαφνικά, λέγοντας πως η ομίχλη σηκώθηκε και φαίνονται έξι Σάξονες να στέκονται στο πρόχωμα του χαρακώματος, άοπλοι. Μας φωνάζουν “Μην πυροβολείτε! Δεν θέλουμε μάχη σήμερα. Θα σας στείλουμε λίγη μπύρα”. Είδαμε να υψώνουν ένα βαρέλι μέσα από το χαράκωμα και τρεις άνδρες να το κυλούν μέσα στη νεκρή ζώνη.
Εμφανίστηκαν κι άλλοι Σάξονες, όλοι άοπλοι. Οι άνδρες μου ενθουσιάστηκαν και οι Σάξονες τούς φωνάζουν να έρθουν έξω. Σκαρφάλωσα στο πρόχωμα και, φωνάζοντας, ζήτησα, με όσο καλύτερα Γερμανικά μπορούσα, να εμφανιστεί ο λοχαγός τους. Ένας Γερμανός αξιωματικός εμφανίστηκε και περπάτησε ως τη μέση της νεκρής ζώνης. Κίνησα και εγώ για να τον συναντήσω, υπό δυνατές επευφημίες των στρατιωτών και από τις δύο πλευρές. Συναντηθήκαμε στη μέση και χαιρετηθήκαμε επισήμως».
Ο Βρετανός λοχαγός Κλίφτον Στόκγουελ, στα 35 χρόνια της ως τότε ζωής του είχε σίγουρα περάσει πολύ πιο άνετα Χριστούγεννα από εκείνα στην περιοχή Φρελιγκιέν, στον γαλλικό βορά. Όμως όσα καταγράφει στο ημερολόγιό του για το 1914, είναι πρωτοφανή στα ανθρώπινα χρονικά!
Στην ιστορία του πολέμου, οι ανεπίσημες ανακωχές δεν είναι κάτι ασυνήθιστο. Είναι μία τακτική που ωφελεί αμοιβαία και τις δύο πλευρές και υιοθετείται συνήθως για την ταφή νεκρών, περισυλλογή τραυματιών και κέρδος χρόνου.
Ακόμη και σε αυτούς τους πρώτους τεσσερισήμισι μήνες του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου, ανακωχές μερικών ωρών σε τοπικό επίπεδο πραγματοποιούνταν για πρακτικούς λόγους. Ωστόσο, ποτέ οι αντίπαλοι στρατιώτες δεν αποχωρίζονταν μαζικά τα χαρακώματά τους. Ποτέ δεν συναντιούνταν εξίσου μαζικά στη νεκρή ζώνη. Ποτέ δεν είχαν απευθείας επαφή με τον εχθρό.
Ο Στόκγουελ συνεχίζει… «Συμφωνούμε να μην πυροβολήσουμε ως το επόμενο πρωινό. Εκείνος (ο Γερμανός αξιωματικός) μου λέει “Κρατήστε καλύτερα την μπύρα. Εμείς έχουμε μπόλικη”. Καθώς εμείς είχαμε πολλές πουτίγκες δαμάσκηνο (παραδοσιακό χριστουγεννιάτικο γλυκό των Άγγλων) τους στέλνω μία, παρουσιάζοντάς την ως αντάλλαγμα για την μπύρα. Τότε, εκείνος φωνάζει “σερβιτόρος!” και εμφανίζεται ένας Γερμανός στρατιώτης με έξι γυάλινα ποτήρια και δύο μπουκάλια μπύρας! Τσουγκρίσαμε και τα ήπιαμε πανηγυρικά, υπό τις επευφημίες των ανδρών και στις δύο πλευρές. Χαιρετηθήκαμε επισήμως και επιστρέψαμε στις γραμμές μας, με όλους τους άνδρες να τραγουδούν».
«Τότε, εκείνος φωνάζει “σερβιτόρος!” και εμφανίζεται ένας Γερμανός στρατιώτης με έξι γυάλινα ποτήρια και δύο μπουκάλια μπύρας!»
ΤΟ ΞΕΣΠΑΣΜΑ... ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ
Για πολλούς Γερμανούς, η Βρετανία (και οι πολίτες της) δεν ήταν terra incognita. Ο στρατιώτης Τόμας Χάρπερ, που ανήκε στην ίδια μεραρχία με τον Στόκγουελ, αποκαλύπτει:
«(Οι Γερμανοί) μας λένε πως μπούχτισαν με τον πόλεμο και θα είναι ικανοποιημένοι όταν τελειώσει. Πολλοί από αυτούς έχουν εργαστεί στην Αγγλία και μας ρωτούσαν εάν διάφορα μαγαζιά λειτουργούν ακόμη, μιας και δούλευαν εκεί. Τους απαντούσαμε “ναι” και έπρεπε πραγματικά να δείτε πώς γέλαγαν με αυτό το “ναι”. Μερικοί παίρνουν τις διευθύνσεις μας και λένε πως θα μας γράψουν, όταν τελειώσει ο πόλεμος. Χωριζόμαστε γύρω στις 5 το απόγευμα των Χριστουγέννων, αλλά πριν τραγουδήσαμε μαζί το “Auld Lang Syne” (Στις παλιές στιγμές) και σφίξαμε τα χέρια».
Βρετανοί στρατιώτες της Λονδρέζικης ταξιαρχίας τυφεκιοφόρων συναντούν Γερμανούς στρατιώτες από το 104ο (ή 106ο) Σαξονικό σύνταγμα πεζικού στη νεκρή ζώνη, ανήμερα των Χριστουγέννων.
Η... γνώση των Γερμανών για τη βρετανική ζωή φαίνεται ακόμη καλύτερα από αυτά που έγραψε σε γράμμα προς τον αδερφό του ο δεκανέας Ρέτζιναλντ Χάινς: «Ανταλλάξαμε τσιγάρα κλπ. και είχαμε μια γενική κουβέντα. Ένας από αυτούς (τους Γερμανούς) πλησίασε έναν αξιωματικό μας και του είπε σε αρκετά σπαστά Αγγλικά: “Καλημέρα σας κύριε. Ζω στην οδό Αλεξάντερ, στο Χόρνσι του Λονδίνου και βλέπω (σ.σ.: εννοώντας μάλλον ‘‘θα ήθελα να δω’’) την Woolwich Άρσεναλ να παίζει με την Τότεναμ”»! (Επρόκειτο για την παλιά ονομασία της γνωστής Άρσεναλ. Το “Woolwich” είχε ήδη αφαιρεθεί πάντως από το όνομα τον Απρίλη του 1914).
Ανάλογα με την τοποθεσία που βρισκόταν κανείς, η Ανακωχή των Χριστουγέννων μπορεί να κρατούσε παραπάνω από μια-δυο ημέρες. Ο δεκανέας Φρεντ Κορνς, χειριστής πολυβόλου στην ίδια ταξιαρχία με τον Χάρπερ, ανέφερε σε δικό του γράμμα:
«Σήκωσα το κεφάλι μου πάνω από το χαράκωμα για να δω εάν (οι Γερμανοί) θα κάνουν επίθεση. Αυτό που είδα με άφησε έκπληκτο, όπως και τους υπόλοιπους! Οι Γερμανοί στολίζουν με αναμμένα κεριά και φωτιές την κορυφή των χαρακωμάτων τους, ενώ οι δικοί μας τα πυροβολούν (τα κεριά) για να τα ρίξουν κάτω. Ακούσαμε μία φωνή να μας ζητά στα Αγγλικά να σταματήσουμε να πυροβολούμε, διότι ούτε αυτοί πυροβολούσαν και όντως σταματήσαμε. Η ίδια φωνή ζήτησε έναν αξιωματικό μας να πάει να συναντήσει έναν άνδρα που ονομαζόταν Φριτς και ήταν Γερμανός διερμηνέας. Έδωσαν τα χέρια και, υπό πολλές επευφημίες και χειροκροτήματα, συμφώνησαν να μην πέσουν πυροβολισμοί ως το τέλος της ημέρας των Χριστουγέννων.
Το πρωινό των Χριστουγέννων, οι Γερμανοί έθαβαν τους νεκρούς τους και, βλέποντας πόσους πολλούς είχαν, σπεύσαμε να τους βοηθήσουμε. Ο κάθε Γερμανός μας πλησίαζε, μας έσφιγγε το χέρι και ευχόταν “καλά Χριστούγεννα”, δίνοντάς μας κάμποσα τσιγάρα και άλλα πράγματα. Σε αντάλλαγμα εμείς τους δίνουμε παστό βοδινό κρέας. Λένε πως δεν θα μας πυροβολήσουν, εφόσον δεν τους πυροβολήσουμε και εμείς, ενώ εάν τους υποχρεώσουν οι αξιωματικοί τους θα πυροβολήσουν στον αέρα. Έτσι περάσαμε ακόμα έξι ημέρες ειρήνης, κάναμε σχεδόν οτιδήποτε θέλαμε. Απέναντί μας έχουμε μόνο Σάξονες, τα 179ο, 79ο, 102ο και 132ο συντάγματα. Αρκετοί από αυτούς μάλιστα έχουν ζήσει και στο Λονδίνο».
Γερμανοί και Βρετανοί όλοι μαζί στη νεκρή ζώνη, στο δυτικό μέτωπο.
Σε κάποια άλλα σημεία του γερμανο-βρετανικού μετώπου, οι άνδρες δεν είχαν την ευχέρεια να συναντηθούν στη νεκρή ζώνη. Ωστόσο, η ανακωχή έμεινε ανεξίτηλη στο μυαλό τους με έναν διαφορετικό τρόπο.
Ο στρατιώτης Χάρολντ Στάρτιν περιγράφει: «Την παραμονή των Χριστουγέννων, οι Γερμανοί άρχισαν να τραγουδούν χριστουγεννιάτικα κάλαντα. Άρχισαν με το “Άγια Νύχτα” και μετά, λες και ήταν προσχεδιασμένο, τους συνοδεύσαμε και εμείς. Αυτοί ήμασταν. Οι άνδρες δύο δυνάμεων που πριν λίγο ο ένας ήθελε να κόψει τον λαιμό του άλλου, τώρα να δίνουμε μια πραγματική χριστουγεννιάτικη συναυλία. Το επόμενο πρωί είχε αφύσικη ησυχία. Μοναδικός ήχος είναι οι πατημασιές με τις αρβύλες στη λάσπη. Σύντομα σηκωνόμαστε πάνω από το χαράκωμα και αυτό είναι η απόδειξη πως αμφότερες οι πλευρές, κάπως, αποφάσισαν να τιμήσουν αυτή την εποχή της καλοσύνης. Πιθανόν ποτέ πριν και, ακόμη πιθανότερο, ποτέ ξανά ο κόσμος δεν θα γίνει μάρτυρας μιας τέτοιας επίδειξης φιλίας και αδελφοσύνης, ανάμεσα σε αντίπαλες εμπόλεμες δυνάμεις».
Ακόμα μία... αναμνηστική φωτογραφία Γερμανών και Βρετανών, ανήμερα των Χριστουγέννων.
Πασίγνωστος σκιτσογράφος-καρτουνίστας τα μεταγενέστερα χρόνια, ο Μπρους Μπέρνσφαδερ έγινε νωρίτερα γνωστός μέσα από τα απομνημονεύματα που εξέδωσε (1916), μεταδίδοντας όχι μόνο εικόνα αλλά και... πνεύμα από τα Χριστούγεννα στο μέτωπο.
«Φαντάσου όλο το μίσος, τον πόλεμο και τις δυσκολίες σε μια ημέρα σαν και αυτή. Όλο το πνεύμα των Χριστουγέννων φαίνεται πως βρίσκεται εδώ. Σκεφτόμουν τότε πως κάτι το απερίγραπτο βρίσκεται στον αέρα. Αυτή η αίσθηση ειρήνης και καλοσύνης. Κάπως έτσι πρέπει να είναι η ημέρα που θα ανακηρυχθεί η ειρήνη (σ.σ.: το 1916 που εξέδωσε τις αναμνήσεις του ο Μπέρνσφαδερ, ο πόλεμος συνεχιζόταν). Θα ήταν ένα υπέροχο φινάλε. Ανάμεσά μας δεν υπήρχε ούτε ένα άτομο μίσους εκείνη την ημέρα, σε καμία από τις δύο πλευρές. Αυτό δεν σημαίνει πως χάσαμε τη θέλησή μας να κερδίσουμε τον πόλεμο. Αλλά υπήρχε περισσότερο η αίσθηση πως δίναμε έναν φιλικό αγώνα πυγμαχίας».
Μία επιπλέον μαρτυρία του Μπέρνσφαδερ δείχνει ότι η εμπιστοσύνη μεταξύ των εμπόλεμων ανδρών είχε φτάσει σε αδιανόητα επίπεδα. «Το τελευταίο πράγμα που είδα εκείνη την ημέρα ήταν ένας από τους πολυβολητές μου, που ήταν μάλλον ερασιτέχνης κουρέας στην πολιτική του ζωή, να κόβει το αφύσικα μακρύ μαλλί ενός υπάκουου Γερμανού, ο οποίος είχε γονατίσει στο χώμα, με το αυτόματο ψαλίδι να κρέμεται από τον αυχένα του».
Σκίτσο από τον Μπρους Μπέρνσφαδερ, από το βιβλίο του «Bullets & Billets» με τις αναμνήσεις του από το μέτωπο.
Η πράξη αυτής της ανακωχής είχε παράλληλα και όλα τα στοιχεία ενός συνηθισμένου «διαλείμματος» από τη σύρραξη. Οι δύο πλευρές είχαν χρόνο για να επιδιορθώσουν τα χαρακώματά τους (που ήταν πρακτικά τα... σπίτια τους επί εβδομάδες) και να θάψουν τους νεκρούς των προηγούμενων ημερών, με πολλές ταφές μάλιστα να γίνονται από κοινού, ανάμεσα σε Γερμανούς και Βρετανούς.
Παράλληλα, οι αξιωματικοί των δύο πλευρών είχαν την ευκαιρία να πλησιάσουν τα αντίπαλα χαρακώματα, παίρνοντας πολύτιμες πληροφορίες όπως για την κατασκευή τους, το βάθος τους ή τις θέσεις των πολυβόλων και των ελεύθερων σκοπευτών.
Η ταφή των νεκρών. Με την ανακωχή και οι δύο πλευρές βρήκαν χρόνο για να φροντίσουν τα θύματα των προηγούμενων ημερών.
Αυτό που σπάνιζε ήταν η επίσκεψη ανδρών μέσα στο αντίπαλο χαράκωμα. Παρά το ξεχωριστό κλίμα της χριστουγεννιάτικης ανακωχής, δεν επιτρεπόταν να βρεθεί ένας εχθρός μέσα στις αντίπαλες θέσεις και στη συνέχεια να επιστρέψει στη μονάδα του, έχοντας αποκτήσει τόσες πληροφορίες. Όσοι κατέληγαν στο αντίπαλο χαράκωμα, γίνονταν αιχμάλωτοι πολέμου.
Οι εξαιρέσεις όμως δεν έλειψαν! Ο Βρετανός Χένρι Ουίλιαμσον, τότε 19χρονος στρατιώτης, γράφει στη μητέρα:
«Στο στόμα μου υπάρχει μία πίπα, που μου τη χάρισε η Πριγκίπισσα Μαίρη. Μέσα στην πίπα έχει γερμανικό καπνό. Χαχαχα, νόμιζες πως είναι από κάποιον αιχμάλωτο ή από κάποιο αντίπαλο χαράκωμα που καταλάβαμε. Αλλά όχι! Είναι από Γερμανό στρατιώτη. Ναι, έναν ζωντανό στρατιώτη και μάλιστα μέσα από το δικό του χαράκωμα! Φανταστικό δεν είναι;»
Βρετανοί και Γερμανοί όλοι μαζί, ανταλλάζοντας διάφορα αντικείμενα.
ΕΝΑΣ ΑΓΩΝΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΥΛΟΥ
«Όλοι έσφιξαν τα χέρια με όλους. Οι στρατιώτες μπροστά μας ήταν Σκωτσέζοι. Ανταλλάξαμε ό,τι είχαμε πάνω μας, καπνό, σοκολάτες, σναπς, διακριτικά, εμβλήματα και πολλά άλλα. Τότε, κάποιος Σκωτσέζος εμφάνισε μια μπάλα ποδοσφαίρου και ένας κανονικός ποδοσφαιρικός αγώνας άρχισε, ενώ βάλαμε καπέλα για να ορίσουμε τις εστίες. Δεν υπήρχε πρόβλημα, διότι το έδαφος ήταν σκληρό λόγω της παγωνιάς. Κάποιος δικός μας είχε και (φωτογραφική) κάμερα μαζί του. Γρήγορα οι ποδοσφαιριστές βρέθηκαν όλοι μαζί σε ένα πολύχρωμο γκρουπ, με την μπάλα στη μέση. Το παιχνίδι έληξε 3-2 υπέρ των Φριτς (Γερμανών). Στη διάρκεια του ματς ανακαλύψαμε πως οι Σκωτσέζοι δεν φορούν εσώρουχα κάτω από τις φούστες (κιλτ) τους! Έτσι, τα… οπίσθιά τους φαίνονταν ξεκάθαρα, όποτε σηκωνόταν το ρούχο»!
Αυτή η εκπληκτική μαρτυρία προέρχεται από το ημερολόγιο του Γιοχάνες Νίμαν, Γερμανού υπολοχαγού του 133ου Σαξονικού συντάγματος πεζικού. Μέχρι σήμερα, κανείς δεν μπορεί ισχυριστεί με βεβαιότητα εάν αυτή η περιγραφή είναι πραγματική ή όχι. Ο οργανωμένος ποδοσφαιρικός αγώνας μεταξύ Γερμανών και Βρετανών (με τελικό σκορ 3-2) είναι μία ιστορία που ακροβατεί μεταξύ γεγονότων και θρύλου.
Μία από τις χαρακτηριστικές ποδοσφαιρικές φωτογραφίες του Α' Παγκόσμιου Πολέμου. Πρόκειται για άνδρες της 26ης Βρετανικής μεραρχίας, το 1915.
Το σύνταγμα όπου βρισκόταν ο Νίμαν τις ημέρες των Χριστουγέννων δρούσε στην περιοχή Φρελινγκιέν. Απέναντί του βρισκόταν η 19η ταξιαρχία πεζικού των Βρετανών, με το ένα από τα τάγματά της να απαρτίζεται όντως από Σκωτσέζους. Επρόκειτο για το 2ο τάγμα των Χαϊλάντερς του Άργκιλ και Σάδερλαντ και, όντως, οι άνδρες αυτής της μονάδας μάχονταν φορώντας κιλτ, επιβεβαιώνοντας τη μαρτυρία του Νίμαν.
Η βασική αντίθεση προέρχεται από μαρτυρίες, ή πιο σωστά έλλειψη μαρτυριών, των Σκωτσέζων. Ποδοσφαιριστής της Άρμπροουθ προπολεμικά, ο Τζακ Πίτερς ανήκε στο 2ο τάγμα των Χαϊλάντερς και σε γράμμα του αναφέρει πως «Ανταλλάξαμε καπέλα και τσιγάρα. Ένας Γερμανός αξιωματικός ζήτησε από έναν δικό μας να μας αφήσουν να παίξουμε ένα ποδοσφαιρικό ματς στην Boxing Day (σ.σ.: επόμενη ημέρα των Χριστουγέννων). Αλλά ο αξιωματικός μάς είπε πως, φυσικά, δεν μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο, με τον Γερμανό να δείχνει κατανόηση». Την Ανακωχή των Χριστουγέννων αναφέρουν κι άλλοι άνδρες που βρέθηκαν στις ίδιες μονάδες, όμως κανείς δεν αναφέρεται σε ποδοσφαιρικό αγώνα.
Μία σπάνια φωτογραφία από την προπολεμική ποδοσφαιρική ομάδα του 133ου Σαξονικού συντάγματος. Είχε δοθεί ως σουβενίρ στον υπολοχαγό Ίαν Στιούαρτ των Σκωτσέζων Χαϊλάντερς του Άργκιλ και Σάδερλαντ.
Τα χαρακώματα του Α' Παγκόσμιου Πολέμου ήταν γεμάτα με λάσπη, ζωύφια και φήμες. Για τους άνδρες της πρώτης γραμμής, η ακτίνα του χώρου για τον οποίο είχαν αντίληψη των πραγμάτων ήταν μερικές δεκάδες, το πολύ λίγες εκατοντάδες μέτρα. Κανείς δεν μπορούσε να ξέρει τι συνέβαινε ακόμη και μισό χιλιόμετρο μακριά, οπότε όλα τα στοιχεία για το «Γερμανοί – Βρετανοί 3-2» προέρχονται μόνο από ένα πρώτο χέρι. Αυτό του Γιοχάνες Νίμαν. Οι φήμες όμως έφτασαν στη δημοσιότητα πριν το ημερολόγιο του Γερμανού αξιωματικού.
Την Πρωτοχρονιά του 1915, η βρετανική εφημερίδα «Times» δημοσιεύει την είδηση πως έγινε ένας ποδοσφαιρικός αγώνας και οι Σάξονες νίκησαν με σκορ 3-2. Την επόμενη ημέρα, αναπαράγουν την είδηση περισσότερα βρετανικά Μέσα. Ως πηγή κατονομάζεται όμως κάποιος... ανώνυμος ταγματάρχης του Βασιλικού Υγειονομικού Σώματος Στρατού, ενώ δεν υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες για το που έγινε το ματς, πέραν του γεγονότος πως οι Γερμανοί ήταν συγκεκριμένα Σάξονες.
Μέχρι και σήμερα δεν έχει καταστεί δυνατό να επαληθευθεί από άλλους παρόντες και στις δύο πλευρές του μετώπου η διεξαγωγή οποιουδήποτε οργανωμένου ποδοσφαιρικού αγώνα, σε οποιοδήποτε σημείο της πρώτης γραμμής. Αν και ο Νίμαν αναφέρει πως κάποιος Γερμανός είχε φωτογραφική μηχανή μαζί του, καμία φωτογραφία δεν σώζεται με εμπόλεμους των δύο πλευρών να παίζουν ποδόσφαιρο μεταξύ τους. Το περίφημο «Γερμανοί – Βρετανοί 3-2» του Νίμαν, ωστόσο, έχει περάσει πια στη λαϊκή συνείδηση ως ένα πραγματικό γεγονός.
Η συγκεκριμένη αναμέτρηση «Γερμανοί – Βρετανοί 3-2» ίσως ανήκει στη σφαίρα του θρύλου, ούσα μία ιστορία «πολύ όμορφη για να αμφισβητηθεί». Αυτό δεν αναιρεί μία εξίσου συναρπαστική πραγματικότητα. Πως Γερμανοί και Βρετανοί, τα Χριστούγεννα του 1914, όντως... κλώτσησαν μπάλα και μάλιστα μεταξύ τους!
Σύγχρονοι ηθοποιοί αναπαριστούν στιγμές από την Ανακωχή των Χριστουγέννων του 1914.
ΝΤΡΙΜΠΛΕΣ ΚΑΙ ΣΟΥΤ ΣΤΗ ΝΕΚΡΗ ΖΩΝΗ
«Η μπάλα εμφανίστηκε από κάπου, δεν ξέρω από που, αλλά σίγουρα ήταν από την πλευρά τους (των Γερμανών). Δεν ήταν δική μας μπάλα. Φτιάξαμε κάποια τέρματα, ένας φίλος πήγε και έκατσε τερματοφύλακας και μετά άρχισε ένα γενικό κλωτσοσκούφι. Νομίζω πως πρέπει να συμμετείχαν καμιά διακοσαριά άτομα. Πήρα και εγώ την μπάλα στα πόδια μου. Ήμουν αρκετά καλός τότε, 19 χρονών. Όλοι έδειχναν πως το απολάμβαναν. Δεν υπήρχε καμία απέχθεια ανάμεσά μας. Δεν υπήρχε διαιτητής, δεν κρατούσαμε σκορ, γενικά δεν υπολογίζαμε τίποτα. Οι αρβύλες που φορούσαμε ήταν επίφοβες, αυτές οι τεράστιες αρβύλες που είχαμε. Επίσης, εκείνες τις ημέρες οι μπάλες φτιάχνονταν από δέρμα, οπότε γρήγορα μούσκευαν πάρα πολύ».
Έτσι περιέγραψε την εμπειρία του από την Ανακωχή των Χριστουγέννων ο εθνοφρουρός Έρνι Ουίλιαμς, μιλώντας στη βρετανική τηλεόραση το 1983. Τα λεγόμενα του Ουίλιαμς για ποδόσφαιρο μεταξύ Βρετανών και Γερμανών επιβεβαιώνονται από μία συνέντευξή που έδωσε λίγες ημέρες μετά την Ανακωχή ο επιλοχίας Φρανκ Νάντεν, που βρισκόταν μαζί με τον Ουίλιαμς στο 6ο σύνταγμα του Τσέσαϊρ, στην περιοχή Βούλφεργκεμ της Φλάνδρας:
«Την ημέρα των Χριστουγέννων, ένας Γερμανός βγήκε από τα χαρακώματα, κρατώντας ψηλά τα χέρια. Οι δικοί μας σήκωσαν επίσης τα δικά τους (δείχνοντας πως είναι άοπλοι) και συναντηθήκαμε στη μέση. Οι Γερμανοί μας έδωσαν μερικά λουκάνικα και εμείς τους δώσαμε διάφορα πράγματα. Οι Σκωτσέζοι άρχισαν να παίζουν τις γκάιντες και ξεκίνησε μια γιορτή στην οποία παίξαμε ακόμα και ποδόσφαιρο, με τους Γερμανούς να συμμετέχουν».
Οργανωμένοι αγώνες μεταξύ Γερμανών και Βρετανών δεν είναι βέβαιο αν έγιναν τα Χριστούγεννα του 1914, αλλά «κλωτσοσκούφι»... σίγουρα!
Στην ίδια μονάδα βρισκόταν και ο δεκανέας Άλμπερτ Ουάιατ, που σε δικό του γράμμα ανέφερε ότι: «Τελειώσαμε με τον ίδιο παλιό τρόπο, κλωτσώντας μία ποδοσφαιρική μπάλα στον χώρο ανάμεσα στις δύο γραμμές πύρος. Οπότε, το ποδόσφαιρο στη γραμμή πυρός ανάμεσα σε Βρετανούς και Γερμανούς είναι αλήθεια, αφού ήμουν και εγώ ένας από αυτούς που έπαιξαν».
Σε όλο το μήκος του μετώπου που πραγματοποιήθηκε η ανακωχή, αυτή είναι η μοναδική περίπτωση που οι αναφορές για ποδόσφαιρο μεταξύ των εμπόλεμων ανδρών διασταυρώνονται από περισσότερους μάρτυρες από έναν. Οι τρεις βρετανικές μαρτυρίες επικυρώνουν πως όντως, τον Δεκέμβριο του 1914, Βρετανοί και Γερμανοί άφησαν τα χαρακώματά τους όχι μόνο για να κάνουν Χριστούγεννα, αλλά και για να παίξουν, έστω και… άναρχα, μπάλα!
Τέτοιου τύπου παιχνίδια ποδοσφαίρου, αυτοσχέδια, δίχως κανόνες και σκορ, είναι πιθανό πως έγιναν και σε άλλα σημεία του μετώπου. Δεν είναι πάντα ξεκάθαρες οι μαρτυρίες για το εάν συμμετείχαν άνδρες και των δύο χωρών, ωστόσο ποδοσφαιρικές μπάλες υπήρχαν παντού στα χαρακώματα.
Ο Κουρτ Τσέμις, υπολοχαγός του 134ου Σαξονικού συντάγματος πεζικού (που δρούσε πολύ κοντά στο 133ο του Νίμαν) άφησε επίσης στο ημερολόγιό του ποδοσφαιρικές, αν και ασαφείς, αναφορές: «Δύο Άγγλοι έφεραν μια μπάλα ποδοσφαίρου από το χαράκωμά τους και το παιχνίδι άρχισε. Ήταν όλα τόσο υπέροχα και ασυνήθιστα. Κάπως έτσι το εξέλαβαν και οι Άγγλοι αξιωματικοί. Αυτή είναι η επίδραση των Χριστουγέννων, ένα φεστιβάλ αγάπης, που ο μισητός εχθρός μπορεί για λίγη ώρα να γίνει ένας φίλος».
Από τα γραφόμενα του Τσέμις δεν γίνεται σαφές εάν οι Άγγλοι έπαιξαν μόνο μεταξύ τους ή μαζί με τους Γερμανούς, αν και το πρώτο είναι το πιθανότερο. Ο στρατιώτης Ουίλιαμ Ταπ, που ήταν ανάμεσα στους Άγγλους, απέναντι από τον Τσέμις, γράφει στο δικό του ημερολόγιο πως: «Σήμερα έχουμε μαζευτεί 150 Γερμανοί και περίπου οι μισοί Βρετανοί σε έναν κύκλο μιλώντας και γελώντας. Προσπαθούμε να κανονίσουμε ένα ποδοσφαιρικό ματς μαζί τους (με τους Γερμανούς) για αύριο, στην Boxing Day».
Τόσο ο Ταπ όσο και ο Τσέμις σημειώνουν στα ημερολόγιά τους πως, δυστυχώς, ο (οργανωμένος) αγώνας που ήθελαν για τις 26 Δεκεμβρίου, τελικά δεν έγινε. Το βρετανικό πυροβολικό, πίσω από την πρώτη γραμμή, είχε επαναφέρει την «πολεμική κανονικότητα» των βομβαρδισμών από τις 21:00 το βράδυ των Χριστουγέννων, ακυρώνοντας τα ποδοσφαιρικά σχέδια.
Φωτογραφία που ήταν στην κατοχή της οικογένειας του Κουρτ Τσέμις. Ένας Γερμανός στρατιώτης φορά βρετανικό καπέλο, ενώ είναι παρέα με τους συντρόφους του.
Ποδόσφαιρο, βέβαια, παιζόταν μεταξύ των ανδρών από την ίδια χώρα, ιδίως των Βρετανών, σε όλη τη διάρκεια του πολέμου. Ο στρατιώτης Ουίλιαμ Φάρντεν σε γράμμα του αναφέρει πως: «Ανήμερα των Χριστουγέννων βγήκαμε από τα χαρακώματα μαζί με τους Γερμανούς. Κάποιοι από αυτούς τραγουδούσαν και χόρευαν. Από εμάς, δύο διμοιρίες μας δημιούργησαν ομάδες και έπαιξαν ποδόσφαιρο μεταξύ τους».
Αυτή είναι μονάχα μία από τις δεκάδες μαρτυρίες που υπάρχουν για ποδοσφαιρικό… χαλάρωμα των Βρετανών, με την ευκαιρία της Ανακωχής των Χριστουγέννων. Ίδιες εικόνες εκτυλίχθηκαν και στη Γερμανική πλευρά.
Η… ποδοσφαιρική πλευρά της Ανακωχής των Χριστουγέννων αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για πολλούς σκιτσογράφους.
ΚΑΙ ΟΙ ΥΠΟΛΟΙΠΟΙ;
Παραμονή Χριστουγέννων και ο Βαυαρός στρατιώτης Καρλ Μίχλεγκ, που υπηρετεί στην πρώτη γραμμή έχει επωμιστεί μία ιδιαίτερη αποστολή:
«Επιστρέφοντας από την Κομέν κουβαλούσα ένα δέντρο περίπου 32 ίντσες (σ.σ.: 81 εκατοστά) ψηλό, όμορφα στολισμένο και με κεριά πάνω του».
Για να φέρει το χριστουγεννιάτικο δέντρο στο χαράκωμά του, ο Μίχλεγκ πρέπει να διανύσει πεζός μία απόσταση περίπου ενός χιλιομέτρου στη νεκρή ζώνη, άρα εκτεθειμένος στα γαλλικά πυρά.
«Οι Γάλλοι έριξαν μερικές ριπές πολυβόλου. Εγώ συνέχισα. Στο κάτω-κάτω, ήμουν ο Άη Βασίλης (Father Christmas) κουβαλώντας ένα στολισμένο δέντρο, αν και είχα και... ένα όπλο στον ώμο μου και τελαμώνα με πυρομαχικά. Παρέδωσα στον λοχαγό το μικρό χριστουγεννιάτικο δέντρο. Εκείνος άναψε τα κεριά και ευχήθηκε στους στρατιώτες, στο γερμανικό έθνος και σε όλο τον κόσμο «ειρήνη σύμφωνα με το μήνυμα του αγγέλου». Προς τα μεσάνυχτα, οι πυροβολισμοί έπαψαν και άνδρες και από τις δύο πλευρές συναντήθηκαν στο ενδιάμεσο των θέσεών τους. Ποτέ δεν καταλάβαινα πλήρως την τρέλα του πολέμου».
Γερμανοί άνδρες με χριστουγεννιάτικο δέντρο, στα χαρακώματα της πρώτης γραμμής.
Ένα στοιχείο κάνει τη μαρτυρία του Μίχλεγκ να ξεχωρίζει από εκείνες άλλων πρωταγωνιστών της Ανακωχής των Χριστουγέννων. Η σπανιότητά της.
Κατά κανόνα, οι Γάλλοι ήταν αντίθετοι με τη σκέψη της ανακωχής λόγω Χριστουγέννων. Ο μέσος Γάλλος έβλεπε τη Γερμανία ως μια χώρα εισβολέα στην πατρίδα του (γεγονός αληθές), την οποία όφειλε να απελευθερώσει. Τον Δεκέμβριο του 1914 η πλειοψηφία των Γάλλων συνέχισε να μάχεται σκληρά, δίχως χριστουγεννιάτικο διάλειμμα. Παρατηρώντας, μάλιστα, τη συμπεριφορά των Βρετανών, οι Γάλλοι απόρησαν έως και φοβήθηκαν μήπως οι σύμμαχοί τους τελικά συμφιλιωθούν με τον εχθρό.
Ακόμη και για τις λίγες περιπτώσεις που οι Γάλλοι προτίμησαν να αφήσουν τον πόλεμο στην άκρη για μία ημέρα, οι μαρτυρίες είναι ελάχιστες και ο λόγος απλός. Η «δρακόντεια» λογοκρισία. Τόσο από την αλληλογραφία των στρατιωτών, όσο και από τα ρεπορτάζ που κατέφθαναν από το μέτωπο προς τον Τύπο, είχαν εξαλειφθεί τα γεγονότα που παρέκκλιναν από την «ορθή γραμμή».
Οι πιο αξιόπιστες πηγές από τις οποίες έφταναν στην υπόλοιπη Γαλλία τα νέα για την Ανακωχή των Χριστουγέννων, ήταν προφορικές. Προέρχονταν από τους ίδιους τους Γάλλους στρατιώτες, όποτε επέστρεφαν από την πρώτη γραμμή, συνήθως ως τραυματίες και νοσηλεύονταν σε νοσοκομεία. Γεγονότα όμως υπήρξαν και μακριά από το Δυτικό μέτωπο.
Σχεδόν ολόκληρο το πρωτοσέλιδο της «Daily Mail» στις 31/12/1914 είναι αφιερωμένο στα γεγονότα της Ανακωχής.
Στη Γαλικία, σχεδόν 140.000 Αυστριακοί στρατιώτες βρίσκονται υπό πολιορκία από 300.000 Ρώσους μέσα στο οχυρό του Πσέμισλ. Παραμονές Χριστουγέννων, παίρνουν την εντολή να μην πυροβολήσουν, παρά μόνο εάν τους προκαλέσει ο εχθρός. Μερικοί Ρώσοι πλησιάζουν τη νεκρή ζώνη που υπάρχει γύρω από το μεγάλο οχυρό. Αφήνουν τρία χριστουγεννιάτικα δέντρα μαζί με μία ευχητήρια κάρτα που γράφει: «Σας ευχόμαστε, σε εσάς τους ήρωες του Πσέμισλ, καλά Χριστούγεννα και ελπίζουμε πως θα μπορέσουμε να φτάσουμε σε μία ειρηνική συμφωνία το ταχύτερο δυνατόν».
Οι Αυστριακοί πολιορκούμενοι βγαίνουν από τη νεκρή ζώνη και συναντιούνται με τους Ρώσους, ανταλλάζοντας καπνό και σναπς για ψωμί και κρέας. Μία άκρως επωφελής συναλλαγή για πολιορκούμενους. Δεκατρείς ημέρες αργότερα, φτάνοντας τα Χριστούγεννα με το παλαιό ημερολόγιο, οι Αυστριακοί ανταποδίδουν στους Ρώσους την ειρηνική χειρονομία.
Εξώφυλλο της εφημερίδας Daily Mirror στις 05/01/1915, με σαφή αναφορά σε όσα έγιναν τα Χριστούγεννα στο δυτικό μέτωπο.
ΔΥΣΚΟΛΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
«Ολόκληρο το χέρι ενός ηλικιωμένου άνδρα σχίστηκε κατά μήκος με μαχαίρι σε τρία σημεία. Στη συνέχεια, κρεμάστηκε με το κεφάλι προς τα κάτω και πυρπολήθηκε ζωντανός! Πολλά νεαρά κορίτσια, καθώς και μικρά παιδιά, βιάστηκαν ανηλεώς».
«Μία γυναίκα εξαναγκάσθηκε να γδυθεί εν μέσω υβριστικών σχολίων από τους στρατιώτες και στη συνέχεια δολοφονήθηκε με περίστροφο».
Αυτά τα δύο «ρεπορτάζ» δημοσιεύτηκαν από τη βρετανική «Daily News» τον Αύγουστο του 1914. Από την αρχή του πολέμου, οι Βρετανοί φρόντισαν να «βομβαρδίσουν» την κοινή γνώμη με την εικόνα του «βάρβαρου» και «αιμοσταγούς Ούννου» για τον Γερμανό στρατιώτη. Η ισοπέδωση της πόλης Λουβέν στο διάστημα 26-30 Αυγούστου από τους Γερμανούς ήταν η αφορμή για να εισάγουν οι «Times» τον όρο «Ούννος» αναφερόμενες στον Γερμανό στρατιώτη. Ο γερμανικός στρατός προέβη σε ακρότητες επί του ντόπιου πληθυσμού κατά την κατοχή του Βελγίου, όμως η βρετανική προπαγάνδα, μέσω του Τύπου, έδωσε κολοσσιαίες διαστάσεις στα γεγονότα. Όχι πως στην άλλη πλευρά πρυτάνευε η νηφαλιότητα...
Χαρακτηριστική αντι-γερμανική αφίσα των Βρετανών.
«Αγοράσαμε τις πρωινές εφημερίδες σε έναν ενδιάμεσο σταθμό (καθοδόν για το μέτωπο) και διαβάσαμε έκπληκτοι για τις εμπειρίες των συναδέλφων μας που είχαν ήδη περάσει τη βελγική μεθόριο. Για οπλισμένους ιερείς, για Βέλγους πολίτες επικεφαλής ληστρικών συμμοριών που διέπρατταν κάθε λογής φρικαλεότητες, για φρουρούς που ανακαλύπτονταν νεκροί με βγαλμένα τα μάτια και κομμένες τις γλώσσες». Αυτά έγραφε ο Γερμανός Βάλτερ Μπλεμ στις 8 Αυγούστου, δηλαδή μόλις τέσσερις ημέρες μετά την είσοδο της χώρας του στον πόλεμο!
Αν και έπαιξε μοναδικό ρόλο στο να προκύψει η θρυλική Ανακωχή, το πνεύμα των Χριστουγέννων ήταν αναμενόμενο να μην τους επηρεάσει όλους. Η συμφιλίωση δεν ήταν απλή υπόθεση, έπειτα από μήνες έκθεσης στην προπαγάνδα που χαρακτήριζε τον εχθρό ως τον απόλυτο βάρβαρο.
Στις περισσότερες μαρτυρίες τους, οι Βρετανοί κάνουν σαφή διαχωρισμό των «απέναντι», υπογραμμίζοντας πως οι Πρώσοι ήταν αναμφίβολα πολύ πιο πολεμοχαρείς σε σύγκριση με τους Σάξονες. Όπου βρίσκονταν Πρώσοι στρατιώτες στο Δυτικό μέτωπο, ανακωχή είτε υπήρξε σε περιορισμένο βαθμό, είτε δεν έγινε ποτέ.
Οι Γερμανοί είχαν τα δικά τους παράπονα για την πολεμική συμπεριφορά των Βρετανών. Παρόλο που, στις περισσότερες καταγεγραμμένες περιπτώσεις, οι άνδρες του γερμανικού στρατού ήταν εκείνοι που πρώτοι «έτειναν την χείραν» για την ανακωχή, στην περιοχή του Νεβ Σαπέλ, απαντώντας σε πρόταση του 2ου συντάγματος του Νορθάμπτονσαϊρ, ένας Γερμανός υπολοχαγός... ξέσπασε:
«Μας ζητήσατε χθες να αναστείλουμε προσωρινά τις εχθροπραξίες και να γίνουμε φίλοι για τα Χριστούγεννα. Μια τέτοια πρόταση στο παρελθόν θα γινόταν ευχαρίστως δεκτή, αλλά όχι τώρα, που έχουμε ξεκάθαρα αναγνωρίσει τον αληθινό αγγλικό χαρακτήρα. Ένα έθνος που, ενώ ευαγγελίζεται τον Χριστιανισμό, δεν ντρέπεται να χρησιμοποιεί σφαίρες "dum-dum" και που η μεγαλύτερη ευχαρίστησή του θα ήταν να δει την πολιτική και κοινωνική εξαφάνιση της Γερμανίας. Κύριοι, όντως δεν είστε εσείς οι υπεύθυνοι επικεφαλής της αγγλικής πολιτικής, άρα όχι και οι άμεσα υπεύθυνοι για τις θέσεις τους, αλλά παράλληλα είστε οι Άγγλοι των οποίων το σάρωμα θεωρούμε ως το ιερότερο καθήκον μας».
Απόκομμα γερμανικής εφημερίδας με φωτογραφία από σφαίρες που εντοπίστηκαν σε Γάλλους αιχμαλώτους. Η δεξιά είναι η περίφημη "dum-dum".
Οι "dum-dum" στις οποίες αναφέρεται ο Γερμανός αξιωματικός, είναι σφαίρες που η βολίδα τους είναι πλατιά, συνήθως τρύπια στη μέση, ώστε όταν προσκρούει σε μία επιφάνεια να ανοίγει σε πλάτος και να προξενεί πολύ μεγαλύτερο τραύμα. Η χρήση τους στον πόλεμο είχε απαγορευθεί από τις Συμβάσεις της Χάγης, οι οποίες αγνοήθηκαν κατά κόρον, στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου, ενώ όλοι οι στρατιώτες τις θεωρούσαν βάρβαρο και απάνθρωπο μέσο. Σε τέτοιες συνθήκες, τα Χριστούγεννα παρέα με τον εχθρό δεν φάνταζαν πολύ ελκυστική πρόταση.
Έλλειψη συμπόνιας και χριστουγεννιάτικου πνεύματος έδειξε και ο… Αδόλφος Χίτλερ. Ο μετέπειτα δικτάτορας της Γερμανίας, έχοντας γεννηθεί στο Μπραουνάου Αμ Ιν της Αυστρίας, στην πραγματικότητα ήταν… πολίτης της Αυστροουγγαρίας. Μετακομίζοντας από τον Μάιο του 1913 στη Βαυαρία, το ξέσπασμα του πολέμου το επόμενο έτος τον βρήκε εκεί.
Ένα γραφειοκρατικό σφάλμα των τοπικών αρχών του επιτρέπει να καταταχθεί ως εθελοντής στον βαυαρικό στρατό στις 5 Αυγούστου. Στις αρχές του επόμενου μήνα τοποθετείται στο 16ο Βαυαρικό Σύνταγμα Εφέδρων Πεζικού. Στις 3 Νοεμβρίου παίρνει τη μοναδική του προαγωγή σε όλη τη διάρκεια του πολέμου, σε δεκανέα (με αναδρομική ισχύ από 1η Νοεμβρίου), ενώ στις 9 του ίδιου μήνα γίνεται αγγελιοφόρος του συντάγματός του.
Η Ανακωχή των Χριστουγέννων βρίσκει τον Χίτλερ στην περιοχή Φουρνέ, στη βόρεια Γαλλία. Η στάση του μπροστά σε αυτό το ιστορικό γεγονός ήταν ξεκάθαρη: «Δεν μπορεί να συμβαίνει κάτι τέτοιο τη στιγμή που διαρκεί ο πόλεμος. Γερμανοί, δεν σας έμεινε καθόλου αίσθηση τιμής;»
«ΑΚΤΙΝΟΓΡΑΦΩΝΤΑΣ»ΤΗΝ ΑΝΑΚΩΧΗ
Η Ανακωχή των Χριστουγέννων συνιστά ένα μοναδικό γεγονός στην παγκόσμια ιστορία. Ήταν κάτι το πρωτοφανές στα χρονικά, ενώ δεν επαναλήφθηκε ούτε μετέπειτα τον Α' Παγκόσμιο, ούτε σε άλλον, μεταγενέστερο πόλεμο. Αυτό το απίθανο συμβάν προέκυψε χάρις στην παράλληλη ύπαρξη κάποιων παραγόντων που η ταυτόχρονη παρουσία τους θυμίζει... ευθυγράμμιση πλανητών που συμβαίνει μόνο μία φορά ανά χιλιετίες. Ποιοι ήταν αυτοί οι καίριοι παράγοντες;
-
Η ημέρα των Χριστουγέννων αποτελούσε εξαρχής ένα ορόσημο. Όχι μόνο λόγω της γιορτής, αλλά (πρωτίστως) επειδή αποτελούσε τον χρονικό ορίζοντα κατά τον οποίο υπολόγιζαν οι εμπόλεμοι άνδρες, όταν έπαιρναν τα όπλα, πως θα έχουν τελειώσει όλα και θα βρίσκονταν στα σπίτια τους. Λίγοι έφευγαν για το μέτωπο με τη σκέψη πως θα... ξεχειμωνιάσουν στα χαρακώματα και ελάχιστοι πίστευαν πως αυτή η σύρραξη θα κρατούσε χρόνια. Τον Δεκέμβριο του 1914 ο ενθουσιασμός πολλών που είχαν επιστρατευθεί τον Αύγουστο ή τον Σεπτέμβριο είχε σχεδόν σβήσει.
-
Η προαναφερθείσα παρατήρηση του στρατηγού Χόρας Σμιθ-Ντόριεν για την προδιάθεση αποχής από τη σύρραξη στρατιωτών που βρίσκονται σε μεγάλη εγγύτητα με τους αντιπάλους τους σε πόλεμο χαρακωμάτων, ήταν απολύτως σωστή. Στον πόλεμο των χαρακωμάτων οι άνδρες της πρώτης γραμμής βίωναν ουσιαστικά μία εμπειρία που έμοιαζε πολύ με πολιορκία. Η εγγύτητα με τον εχθρό σε συνδυασμό με τη στατικότητα έκανε την επικοινωνία των (αντίπαλων) στρατιωτών πιο εύκολη. Στην πρώτη γραμμή εξελισσόταν σε όλο τον πόλεμο ένα «ροτέισιον», με τους άνδρες να παραμένουν εκεί, κατά κανόνα, για μερικές εβδομάδες. Αυτό ήταν διάστημα υπεραρκετό για να αποκτήσουν μια πιο... προσωπική επαφή με τους εκάστοτε συγκεκριμένους άνδρες της απέναντι πλευράς. Αν και συνήθως επρόκειτο για διαλόγους... προσβολών, στα Χριστούγεννα του 1914 το κλίμα ήταν διαφορετικό. Οι σύνδεσμοι που προσέφερε η συγκυρία αξιοποιήθηκαν για διαφορετικού τύπου επικοινωνία. Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση μπορεί να υπήρχε παύση των εχθροπραξιών αλλά όχι... απευθείας συνάντηση των αντίπαλων ανδρών. Αυτό είναι μακράν το σημαντικότερο στοιχείο στην «εξίσωση» της Ανακωχής.
Βρετανοί στρατιώτες από το 1ο τάγμα του 5ου συντάγματος τυφεκιοφόρων του Λονδίνου, μαζί με Σάξονες από το 104ο και 106ο σύνταγμα τυφεκιοφόρων τους, στην περιοχή Πλέγκστερτ (Ploegsteert) του Βελγίου.
-
Γερμανικό νοσοκομείο, γερμανικό γυμναστήριο, γερμανικό πολιτισμικό κέντρο, ακόμη και γερμανική λέσχη αξιωματικών. Προπολεμικά, όλα αυτά δεν βρίσκονταν στο Βερολίνο ή στο Μόναχο, αλλά στο Λονδίνο! Περίπου 100.000 Γερμανοί ζούσαν το 1913 στη Βρετανία, η πλειοψηφία των οποίων κατοικούσε και εργαζόταν στην πρωτεύουσα των επτά εκατομμυρίων κατοίκων. Η εικόνα του Γερμανού σερβιτόρου στο Λονδίνο ήταν μία από τις χαρακτηριστικότερες της εποχής. Οποιοσδήποτε Γερμανός μπορούσε να εισέλθει στη Βρετανία δίχως διαβατήριο. Στον πόλεμο, ο μέσος Γερμανός έβλεπε ως μεγάλο αντίπαλό του τη Γαλλία. Ήταν δύσκολο να συμβιβαστεί με τη σκέψη του «απεχθούς και βάρβαρου» Βρετανού.
-
Ήδη είχε αρχίσει να αναπτύσσεται σε αρκετούς Βρετανούς η αίσθηση της ματαιότητας του συγκεκριμένου πολέμου. Κύριο κίνητρο όσων Βρετανών κατατάχθηκαν ήταν η υπεράσπιση όχι της χώρας τους, αλλά του Βελγίου από τον «Ούννο» κατακτητή. Αυτή επιθυμία είχε αρχίσει να «ξεφτίζει» σε όσους μετρούσαν πια μήνες στα χαρακώματα. Για αυτούς, παρόλο που η περιγραφή του «βάρβαρου» Γερμανού κέρδιζε έδαφος, δεν ήταν ποτέ αυτός ο πόλεμος μία υπόθεση «ζωής και θανάτου» για το έθνος και την πατρίδα τους.
-
Στους στρατιώτες και των δύο πλευρών είχε αρχίσει να συντελείται μια βασική αλλαγή νοοτροπίας. Τον Αύγουστο, το χειρότερο σενάριο για τον καθένα προσωπικά ήταν η ήττα. Τώρα, για πολλούς το χειρότερο σενάριο άρχισε να γίνεται η συνέχιση του πολέμου και όχι η ήττα από τον αντίπαλο. Όχι, τουλάχιστον, από τον συγκεκριμένο αντίπαλο που είχαν λίγες δεκάδες μέτρα μακριά τους.
Βρετανοί στρατιώτες από το σύνταγμα τυφεκιοφόρων του Δουβλίνου, μαζί με Γερμανούς, την επόμενη μέρα των Χριστουγέννων.
Παρόλο που το βασικότερο χαρακτηριστικό που συντέλεσε στην Ανακωχή των Χριστουγέννων, η εγγύτητα μεταξύ των αντιπάλων και η στατικότητα του πολέμου, συνέχισε να υπάρχει τουλάχιστον ως το 1917 και σε ελαφρώς πιο περιορισμένο βαθμό ως το τέλος των μαχών, σχεδόν όλα τα άλλα δεδομένα άλλαξαν. Δεν θα υπήρχε ένας νέος «Δεκέμβρης του 1914» στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.
-
Νέα, πιο απάνθρωπα όπλα, με χαρακτηριστικότερο όλων τα φονικά χημικά αέρια, προστέθηκαν στα οπλοστάσια εκατέρωθεν. Παράλληλα, γεγονότα μακριά από το δυτικό μέτωπο, όπως ο υποβρυχιακός πόλεμος και οι από αέρος βομβαρδισμοί που εξαπέλυσε η Γερμανία (κυρίως με αεροσκάφη ζέπελιν) και αντίστοιχα η τακτική του ναυτικού αποκλεισμού σε ζωτικούς πόρους που υιοθετούσε από την αρχή του πολέμου η Βρετανία, αποξένωσαν πλήρως τις δύο πλευρές. Η αποφυγή της ήττας έγινε ξανά σκοπός «ζωής και θανάτου» για τους περισσότερους άνδρες. Κάθε Γερμανός και Βρετανός στρατιώτης έβλεπε στο πρόσωπο του άλλου τον εκπρόσωπο ενός μισητού εχθρού για την πατρίδα του και για τον ίδιο. Τίποτα δεν ήταν ίδιο με τον Δεκέμβριο του 1914.
-
Για τις στρατιωτικές ηγεσίες των δυνάμεων, το «πάθημα» του 1914 έγινε μάθημα. Έγιναν πολύ πιο επιφυλακτικές και προσεκτικές σε περιπτώσεις «φιλικής προδιάθεσης» μεταξύ των στρατιωτών τους και του εχθρού, «ξεκόβοντας» κάθε απόπειρα.
-
Η «ειδική σχέση» που είχε σχηματιστεί μεταξύ Γερμανών και Βρετανών το 1914, δεν υπήρξε μεταξύ άλλων εμπόλεμων στα υπόλοιπα μέτωπα. Για τους Γάλλους, οι Γερμανοί ήταν αδίστακτοι εισβολείς της πατρίδας τους, την οποία είχαν ήδη «ακρωτηριάσει» από το 1871 (όταν η Πρωσία νίκησε τη Γαλλία στον μεταξύ τους πόλεμο και απέσπασε την εδαφική περιοχή της Αλσατίας-Λωρραίνης).
-
Στο Ανατολικό μέτωπο, όπου κατά κύριο λόγο η Ρωσία αντιμετώπιζε παράλληλα την (στρατιωτικά αδύναμη) Αυστροουγγαρία με τη Γερμανία, απουσίαζε ένα βασικό στοιχείο. Η στατικότητα. Η ανατολική Ευρώπη προσέφερε άπλετο χώρο ελιγμών, οπότε ο πόλεμος χαρακωμάτων ήταν πιο περιορισμένος. Ήταν αδύνατο να σχηματιστούν οποιοιδήποτε προσωπικοί δεσμοί μεταξύ αντίπαλων στρατιωτών. Παράλληλα, για τους Ρώσους η αίσθηση της υπεράσπισης των «αδερφών Σλάβων» στα Βαλκάνια, που ήταν και η κινητήριος δύναμη που έθεσε την κοινή γνώμη υπέρ του πολέμου, δεν άφηνε πολλά περιθώρια για φιλικές σχέσεις με τον εχθρό. Στα άλλα χερσαία μέτωπα, κυρίως στη Μέση Ανατολή (Μεσοποταμία, Παλαιστίνη αλλά και βορειότερα στον Καύκασο) η μία πλευρά απαρτιζόταν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, άρα για τους μουσουλμάνους Τούρκους τα Χριστούγεννα είχαν μηδενική επιρροή.
-
Μετά τον Δεκέμβριο του 1914 έγιναν μερικές ακόμη απόπειρες για εξίσου μαζικές ανακωχές, όπως το Πάσχα του 1915, αλλά δίχως επιτυχία. Υπήρξαν περιπτώσεις, ακόμη και τα Χριστούγεννα του 1915, που άνδρες άφησαν ξανά για λίγες ώρες τα χαρακώματα για να βρεθούν μαζί στη νεκρή ζώνη. Ήταν όμως πολύ μικρές εξαιρέσεις τοπικού χαρακτήρα. Το μαζικό πνεύμα του 1914 είχε σβήσει.
-
Τέλος, με την τεχνολογική εξέλιξη που έφερε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος στα τελευταία του στάδια και, φυσικά, με την εξέλιξη που ακολούθησε τα μεταπολεμικά χρόνια, η εποχή των χαρακωμάτων και των επί μηνών στατικών συγκρούσεων, άρχισε να περνά οριστικά στη σφαίρα του παρελθόντος. Οι συνθήκες των «αλληλοπολιορκούμενων» ανδρών που κυριάρχησαν στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο έφυγαν από τα εγχειρίδια της πολεμικής τέχνης και πέρασαν στα βιβλία της ιστορίας.
Βρετανοί στρατιώτες θύματα επίθεσης με δηλητηριώδη αέρια. Από το 1915 τα όπλα του πολέμου έγιναν ακόμη πιο φονικά...
Η ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ 1914
Η εκπληκτική Ανακωχή των Χριστουγέννων άργησε να γίνει ευρύτερα γνωστή στην κοινή γνώμη. Επισκιάστηκε και... ξεχάστηκε, όπως η «επικαιρότητα» της κάθε εποχής, μόλις μερικές ημέρες μετά τις δημοσιεύσεις των εφημερίδων στις αρχές του 1915. Η «βοή των γεγονότων» των επόμενων ετών του πολέμου σκέπασε οτιδήποτε συνέβη στις αρχές του, ενώ η «διαχείριση της νίκης» όπως και τα «αίτια της ήττας» για τις δύο πλευρές ήταν τα βασικά θέματα που προέκυψαν στην μεταπολεμική (που τελικά αποδείχθηκε… μεσοπολεμική) εποχή.
Το 1964, 50 ολόκληρα χρόνια μετά την έναρξη του Μεγάλου Πολέμου, το BBC ήταν μεταξύ των συμπαραγωγών μίας μεγάλης ιστορικής σειράς 26 επεισοδίων. Αρκετοί στρατιώτες που είχαν ζήσει την Ανακωχή των Χριστουγέννων, με αφορμή αυτή τη σειράν, άρχισαν να μοιράζονται τις αναμνήσεις τους, κάνοντας την ιστορία γνωστή σε ευρύτερο κοινό και νέες γενιές. Ωστόσο, ήταν το ντοκιμαντέρ του BBC το 1981 με τίτλο «Ειρήνη στη νεκρή ζώνη» (Peace in no man’s land) που έβγαλε οριστικά την ιστορία της Ανακωχής από το «σεντούκι».
Έκτοτε, η Ανακωχή των Χριστουγέννων αποτέλεσε πηγή έμπνευσης στον χώρο της μουσικής (χαρακτηριστικό, αλλά όχι μοναδικό, το τραγούδι «All Together Now» των «Farm»), ενώ το 2005 ήταν η σειρά του κινηματογράφου και της ταινίας Joyeux Noël (Καλά Χριστούγεννα) να έχει ως κεντρικό θέμα τα γεγονότα του 1914.
Στις 12 Δεκεμβρίου του 2014, σχεδόν έναν αιώνα μετά την Ανακωχή, στο National Memorial Arboretum, ένα «εθνικό πάρκο μνημείων» στο Στάφορντσαϊρ της Βρετανίας, παρουσία του Πρίγκιπα Ουίλιαμ αλλά και του τότε προπονητή της Εθνικής Αγγλίας, Ρόι Χότζον, αποκαλύφθηκε ένα ξεχωριστό μνημείο αφιερωμένο στο 1914 και τον περίφημο ποδοσφαιρικό αγώνα μεταξύ Βρετανών και Γερμανών (το «3-2» του Γιοχάνες Νίμαν), που έχει πια περάσει στη λαϊκή συνείδηση.
Σχεδόν παράλληλα, στην περιοχή Σεν Ιβόν, λίγο βορειότερα από το σημείο όπου είχαν βρεθεί τόσο ο Κουρτ Τσέμις όσο και ο Μπρους Μπέρνσφαδερ με τις μονάδες τους στον πόλεμο, η UEFA ανήγειρε ένα μνημείο για να τιμήσει όσους βρίσκονταν εκεί ακριβώς έναν αιώνα νωρίτερα, παίζοντας ποδόσφαιρο την ημέρα των Χριστουγέννων. Την ίδια περίοδο, οι ποδοσφαιρικές ομάδες του στρατού της Βρετανίας και του στρατού της Γερμανίας έδωσαν ένα μεταξύ τους φιλικό ματς. Νικητές ήταν αυτή(;) τη φορά οι Βρετανοί με 1-0.
Κάτι παραπάνω από έναν αιώνα αργότερα, τα γεγονότα του 1914 εξακολουθούν να παραμένουν μία από τις συγκλονιστικότερες ιστορίες στα χρονικά ανθρωπότητας. Μία ιστορία που η εποχή και το περιβάλλον που εκτυλίχθηκε έχει ενσταλάξει μέσα της και μία (δικαιολογημένη) δόση από θρύλο. Η πραγματική της ουσία όμως, ίσως να μην βρίσκεται τόσο στην άρτια ιστορική καταγραφή των γεγονότων.
Η ουσία της Ανακωχής του 1914 βρίσκεται στο ότι 100.000 άνθρωποι με τα όπλα στα χέρια πέτυχαν αυτό που μάλλον κανείς άλλος δεν μπόρεσε καν να... πλησιάσει εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια. Οι άνδρες αυτοί κατάφεραν να αγγίξουν και να ζήσουν το αληθινό πνεύμα των Χριστουγέννων, στην αυθεντικότερή του μορφή. Οι πράξεις τους θα μνημονεύονται στο πέρασμα των αιώνων και των χιλιετηρίδων της ανθρωπότητας...
Καλά Χριστούγεννα!
Οι πρωταγωνιστές του κειμένου:
(Με σειρά... εμφάνισης, λίγα λόγια για όσους βρέθηκαν το 1914 στην «καρδιά» των γεγονότων και οι μαρτυρίες τους αξιοποιήθηκαν εδώ).
Κλίφτον Στόκγουελ (Clifton Stockwell): Βρετανός, διοικητής του 2ου Βασιλικού Ουαλικού τάγματος τυφεκιοφόρων της 19ης ταξιαρχίας Πεζικού, η οποία άνηκε στην 6η μεραρχία του ΒΕΣ (Βρετανικό Εκστρατευτικό Σώμα). Τον Δεκέμβρη βρισκόταν στην περιοχή Φρελινγκιέν, στον γαλλικό βορρά, πολύ κοντά στα σημερινά γαλλο-βελγικά σύνορα. Γεννήθηκε το 1879 και απεβίωσε το 1953.
Τόμας Χάρπερ (Thomas Harper): Βρετανός στρατιώτης στην 17η ταξιαρχία πεζικού της 6ης Μεραρχίας του ΒΕΣ. Το γράμμα του δημοσιεύτηκε στις 09/01/1915 στην εφημερίδα «Tamworth Herald».
Ρέτζιναλντ Χάινς (Reginald Hines): Βρετανός δεκανέας. Ανήκε στο 1ο τάγμα του 16ου συντάγματος του Λονδίνου, επίσης στην 17η ταξιαρχία. Η μαρτυρία προέρχεται από γράμμα προς τον αδερφό του που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Liverpool Echo» στις 02/01/1915. Σκοτώθηκε στο πεδίο μάχης στις 09/08/1915.
Φρεντ Κορνς (Fred Cornes): Βρετανός δεκανέας, χειριστής πολυβόλου, ανήκε επίσης στην 17η ταξιαρχία. Το γράμμα που έγραψε στους γονείς του την Πρωτοχρονιά του 1915 και δημοσιεύτηκε στις 14/01/1915 στην εφημερίδα «Stafforshire Sentinel» περιέχει την μαρτυρία του από την Ανακωχή.
Χάρολντ Στάρτιν (Harold Startin): Βρετανός στρατιώτης. Ανήκε στο 1ο τάγμα του Λέστερσαϊρ, της 16η Ταξιαρχίας πεζικού. Το γράμμα του δεν δημοσιεύτηκε σε κάποια εφημερίδα της εποχής, αλλά κρατήθηκε στο προσωπικό του αρχείο.
Μπρους Μπέρνσφαδερ (Bruce Bairnsfather): Βρετανός ανθυπολοχαγός στο 1ο Βασιλικό σύνταγμα του Ουόργουικσαϊρ, της 10ης ταξιαρχίας πεζικού. Πασίγνωστος σκιτσογράφος και καρτουνίστας, ήταν ίσως ο... διασημότερος από τους πρωταγωνιστές της Ανακωχής. Μόλις το 1916 εξέδωσε πολεμικά απομνημονεύματα με τον τίτλο «Bullets and Billets» στα οποία έκανε εκτενή αναφορά στα γεγονότα του Δεκεμβρίου του 1914. Γεννήθηκε το 1887 και απεβίωσε το 1959.
Χένρι Ουίλιαμσον (Henry Williamson): Βρετανός στρατιώτης στο Λονδρέζικο σύνταγμα τυφεκιοφόρων, της 11ης ταξιαρχίας. Διάσημος συγγραφέας μεταπολεμικά, όντας παράλληλα αγρότης, νατουραλιστής, ενώ ασχολήθηκε και με την κοινωνική ιστορία. Γεννήθηκε το 1995 και απεβίωσε το 1977.
Γιοχάνες Νίμαν (Johannes Niemann): Γερμανός υπολοχαγός στο 133ο Σαξονικό σύνταγμα πεζικού. Τον Δεκέμβρη του 1914 η μονάδα του δρούσε στην περιοχή Φρελινγκιέν. Τόσο με γραπτές μαρτυρίες, όσο και με τη συμμετοχή του ως βετεράνος σε τηλεοπτικές εκπομπές του BBC την δεκαετία του 60', υποστήριξε πως το «Γερμανοί – Βρετανοί 3-2» ήταν ένα πραγματικό γεγονός.
Τζακ Πίτερς (Jack Peters): Βρετανός στρατιώτης του 2ου τάγματος Χαϊλάντερς του Άργκιλ και Σάδερλαντ, που ανήκε στην 19η ταξιαρχία. Προπολεμικά ήταν ποδοσφαιριστής, αγωνιζόμενος στην σκωτσέζικη Άρμπροουθ. Το γράμμα με τη δική του μαρτυρία για τα γεγονότα της Ανακωχής δημοσιεύτηκε στις 31/12/1914 από την εφημερίδα «Angus Evening Telegraph».
Έρνι Ουίλιαμς (Ernie Williams): Βρετανός εθνοφρουρός, υπηρετούσε τον Δεκέμβριο του 1914 στο 6ο σύνταγμα του Τσέσαϊρ, στην περιοχή Βούλφεργκεμ της Φλάνδρας. Σε μεγάλη ηλικία, έδωσε συνέντευξη του 1983 στη βρετανική τηλεόραση, μιλώντας για τις «ποδοσφαιρικές» εμπειρίες του από την Ανακωχή.
Φρανκ Νάντεν (Frank Naden): Βρετανός επιλοχίας, επίσης στο 6ο σύνταγμα του Τσέσαϊρ. Επιστρέφοντας με άδεια στη Βρετανία στις 31/12/1914 έδωσε συνέντευξη στην εφημερίδα «The Evening Mail» στο Νιουκάστλ, στην οποία μίλησε επίσης για ποδόσφαιρο μεταξύ Γερμανών και Βρετανών.
Άλμπερτ Ουάιατ (Albert Wyatt): Βρετανός δεκανέας. Ανήκε στο 1ο σύνταγμα του Νόρφολκ, στο οποίο ήταν προσκολλημένο το 6ο σύνταγμα του Τσέσαϊρ, έτσι βρισκόταν μαζί με τους Ουίλιαμς και Νάντεν στην ίδια περιοχή. Το γράμμα που περιέχει τη δική του μαρτυρία είδε τη δημοσιότητα στην μικρή τοπική εφημερίδα «The Thetford and Watton Times» κάπως αργά, στις 13/02/1915.
Κουρτ Τσέμις (Kurt Zehmisch): Γερμανός υπολοχαγός, ανήκε στο 134ο Σαξονικό σύνταγμα πεζικού. Δάσκαλος σε σχολείο προπολεμικά, κράτησε αναλυτικό ημερολόγιο καθ' όλη τη διάρκεια του πολέμου, όπου και κατέγραψε την μαρτυρία του από την Ανακωχή. Το ημερολόγιό του κρατείται στο αρχείο ντοκουμέντων του μουσείου «In Flanders Fields» στην Υπρ του Βελγίου.
Ουίλιαμ Ταπ (William Tapp): Βρετανός στρατιώτης, ανήκε στο 1ο Βασιλικό σύνταγμα του Ουόρουικσαϊρ. Κρατούσε επίσης ημερολόγιο κατά τη διάρκεια του πολέμου, στο οποίο αποτύπωσε τις μαρτυρίες του.
Ουίλιαμ Φάρντεν (William Farnden): Βρετανός στρατιώτης που ανήκε στην 3η ταξιαρχία τυφεκιοφόρων. Το γράμμα που έστειλε προς τους γονείς του και δημοσιεύτηκε στις 15/01/1915 από την εφημερίδα «Chelmsford Chronicle» καταγράφει τις δικές του «ποδοσφαιρικές» αναμνήσεις από την Ανακωχή.
Καρλ Μίχλεγκ (Carl Mühlegg): Γερμανός στρατιώτης. Ο Δεκέμβριος του 1914 τον βρήκε στην περιοχή Λάνγκεμαρκ, κοντά στην Υπρ της Φλάνδρας, υπηρετώντας στο 17ο Βαυαρικό σύνταγμα. Αποκάλυψε τις μαρτυρίες του από την Ανακωχή 50 χρόνια αργότερα, σε μία συλλεκτική έκδοση αναμνήσεων από βετεράνους που πολέμησαν στην περιοχή της Φλάνδρας.
Βάλτερ Μπλεμ (Walter Bloem): Γερμανός λοχαγός, το ξεκίνημα του πολέμου τον βρήκε διοικητή λόχου στο 12ο σώμα γρεναδιέρων του Βρανδεμβούργου, στο Δυτικό μέτωπο. Σε μία παράτολμη αποστολή στη μάχη του Βερντέν (1916), είδε ως διοικητής τάγματος περίπου το 90% της μονάδας του να εξαφανίζεται. Πολυγραφότατος συγγραφέας μεταπολεμικά, αξιοποίησε τις πολεμικές του αναμνήσεις σε ιστορικά και λογοτεχνικά έργα.
ΠΗΓΕΣ
Διαδικτυακές:
http://www.bbc.co.uk
http://www.bbc.com
http://www.christmastruce.co.uk
http://www.dailymail.co.uk
http://www.eyewitnesstohistory.com
http://www.firstworldwar.com
http://www.gizmodo.com
http://www.greatwar.nl
https://www.greatwarliveslost.com
http://www.history.com
http://www.iwm.org.uk
http://www.mirror.co.uk
http://www.news.com.au
https://www.simonjoneshistorian.com
http://www.smithsonianmag.com
http://www.switzerland1914-1918.net
http://www.telegraph.co.uk
http://www.time.com
https://www.wikipedia.org
www.longlongtrail.co.uk
Βιβλία:
Catastrophe, Europe Goes To War 1914 – Max Hastings
1913, The World Before The Great War – Charles Emmerson
Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος – Hew Strachan
Μύθοι & Θρύλοι του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου – James Hayward
Χίτλερ 1889-1936, Ύβρις – Ian Kershaw
Bullets & Billets – Bruce Bairnsfather (e-book)
Silent Night – Stanley Weintraub (e-book)
Χρήστος Βασιλείου
