Τραγωδία σε «ζωντανή» μετάδοση…
29.05.2010 | 11.32
Βρισκόμασταν μπροστά στις οθόνες, όμως η σύνδεση της κρατικής τηλεόρασης με το στάδιο «Χέιζελ» στις Βρυξέλλες καθυστερούσε πέραν του συνηθισμένου. Όταν τελικά έγινε, αντί για το ποδοσφαιρικό υπερθέαμα που προσδοκούσαμε από τον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών, μεταξύ της Λίβερπουλ και της Γιουβέντους, γίναμε μάρτυρες της πρώτης ποδοσφαιρικής τραγωδίας σε απευθείας μετάδοση…
Του Νικόλα Ακτύπη
Η φωνή του Γιάννη Διακογιάννη αρχικά έκανε λόγο για εκτεταμένα επεισόδια που είχαν σαν αποτέλεσμα τραυματισμούς οπαδών και, ενδεχομένως, ένα νεκρό. Αργότερα ακούστηκε πως τα θύματα ήταν 24. Λίγο μετά, ο αριθμός ανέβηκε στους 36. Ο μακάβριος αριθμός αποκαλύφθηκε τις επόμενες μέρες. 39 άνθρωποι έγιναν θυσία και ταυτόχρονα κραυγή για αλλαγές στο Ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο. Κατά τη διάρκεια του αγώνα υπήρξαν στιγμές που ακόμη και αυτός ο γίγαντας της δημοσιογραφίας παρέμενε σιωπηλός, ακολουθώντας τη ρήση του Πυθαγόρα: «Πρέπει να σιωπάς ή να λες λόγια ανώτερα της σιωπής». Μα τι λόγια θα μπορούσαν να μεταφέρουν το βουβό θρήνο τόσων ανθρώπων στις κερκίδες του «Χέιζελ», δίπλα σε άλλους που τραγουδούσαν, αγνοώντας ή ακόμη και αδιαφορώντας για το μέγεθος του κακού;
Το χρονικό της τραγωδίας
Στις 29 Μαΐου 1985 γύρω στις 19:00 τοπική ώρα και μία πριν αρχίσει το παιχνίδι, οι ποδοσφαιριστές βγαίνουν για το καθιερωμένο ζέσταμα. Η ατμόσφαιρα είναι ήδη τεταμένη από 60.000 ανθρώπους που έχουν κατακλείσει τις εξέδρες, στην πλειοψηφία τους Ιταλοί και Άγγλοι. Όπως εκμυστηρεύθηκε αργότερα ο Άλαν Χάνσεν, βλέποντας τους υποστηρικτές των δύο ομάδων να έχουν επιδοθεί σε πετροπόλεμο, ψέλλισε πως ήταν η πρώτη φορά στην καριέρα του που έβλεπε ανθρώπους να πετάνε τούβλα. Ο συμπαίκτης του στη Λίβερπουλ, Άλαν Κένεντι του απάντησε αφοπλιστικά και - δυστυχώς- προφητικά: «Δεν πετάνε τούβλα, πετάνε το ίδιο το στάδιο». Καθώς πλησίαζε η ώρα για την έναρξη του αγώνα, η κατάσταση ξέφυγε από κάθε έλεγχο. Κάτω από συνθήκες που ποτέ δεν αποσαφηνίστηκαν πλήρως, στη διαβόητη κερκίδα «Ζ», μια μεγάλη ομάδα Άγγλων χούλιγκανς εφόρμησε εναντίον των Ιταλών. Η ισχνή αστυνομική δύναμη και το υποτυπώδες συρματόπλεγμα δεν ήταν δυνατό να σταθεί εμπόδιο. Μη έχοντας καμία έξοδο διαφυγής, χιλιάδες «τιφόζι» υποχώρησαν προς τον εξωτερικό τοίχο της εξέδρας. Τότε, συνέβηκε αυτό που γίνεται όταν ένα σταθερό αντικείμενο βρεθεί στο διάβα ενός ανθρώπινου ποταμού. Ο τοίχος κατέρρευσε υπό το βάρος φιλάθλων και χρόνου και οι στιγμές που ακολούθησαν οδήγησαν στο θάνατο 39 ανθρώπων και τον τραυματισμό εκατοντάδων άλλων, με πολλούς να ποδοπατούνται ή να συνθλίβονται στα χαλάσματα.
Ακόμα και τα 25 χρόνια που έχουν περάσει δεν αρκούν για να σβήσουν τη φρίκη εκείνων των εικόνων.
Κι όμως … ο τελικός ξεκινά
Μετά από αυτή την πρωτοφανή τραγωδία, οι φωνές των αρχηγών των δύο ομάδων, Φιλ Νιλ και Γκαετάνο Σιρέα, ακούστηκαν από τα μεγάφωνα του γηπέδου, ενημερώνοντας τον κόσμο ότι το παιχνίδι θα διεξαχθεί κανονικά! Ήταν η πιο αμφιλεγόμενη απόφαση στην ιστορία του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου. Η UEFA δικαιολογήθηκε, υποστηρίζοντας πως ενδεχόμενη αναβολή του αγώνα θα πυροδοτούσε νέο κύμα τυφλής βίας, στους δρόμους των Βρυξελλών. Η Γιουβέντους κατακτά το Κύπελλο Πρωταθλητριών, το πρώτο της ιστορίας της, χάρη σε εύστοχο χτύπημα(ανύπαρκτου) πέναλτι του Μισέλ Πλατινί. Οι έντονοι πανηγυρισμοί του σημερινού προέδρου της UEFA αποτελούν το μελανότερο σημείο της λαμπρής του καριέρας…
Τα αίτια του κακού
Επί της ουσίας, ακέραια η ευθύνη της τραγωδίας χρεώθηκε στους οπαδούς της Λίβερπουλ. Για πολλά χρόνια στην αγγλική πόλη, το «Χέιζελ» ήταν ένα θέμα ταμπού, και η αναφορά σε αυτό γινόταν ως «η λέξη που ξεκινά από Χ», με τους κατοίκους να προσπαθήσουν να ζήσουν με τη ντροπή που δημιούργησε η διεθνής κατακραυγή. Η αλήθεια είναι ότι σίγουρα υπήρξαν χούλιγκανς ανάμεσα στους 25.000 Άγγλους, αλλά επίσης είναι γεγονός πως οι φίλοι της Λίβερπουλ τις δεκαετίες του ’70 και του ’80 δεν είχαν ιστορικό βίας σε αντίθεση με τους οπαδούς άλλων συλλόγων που ήταν διαβόητοι για την ακραία συμπεριφορά τους.
Πολλοί, ακόμη και σήμερα υποστηρίζουν πως τα πραγματικά αίτια που οδήγησαν στην τραγωδία του «Χέιζελ» είχαν συμβεί ένα χρόνο πριν, όταν η Λίβερπουλ επικρατούσε για τον ίδιο θεσμό στο «Ολίμπικο» της Ρόμα. Υπήρξαν κατηγορίες για κακομεταχείριση των Άγγλων εκδρομέων τόσο από την αστυνομία, όσο και από τους Ιταλούς σαν αντίδραση για την απώλεια του Κυπέλλου. Έγιναν καταγγελίες για πολυάριθμες επιθέσεις και τραυματισμούς φίλων των «κόκκινων». Ένα χρόνο μετά δόθηκε η ευκαιρία για ρεβάνς σε ουδέτερο έδαφος.
Έχουν υπάρξει ατέλειωτες συζητήσεις σχετικά με το αν στο «Χέιζελ» βρέθηκαν ενωμένοι σε ένα Εθνικό Μέτωπο χούλιγκανς από διαφορετικές αγγλικές ομάδες. Οι υποστηρικτές αυτού του σεναρίου- που δεν αποδείχθηκε ποτέ- λένε πως στις Βρυξέλλες συμμάχησαν παλιοί εχθροί απέναντι στους Ιταλούς. Οι διαβόητοι «Bushwalkers» της Μίλγουολ, οι «MIGS» της Λούτον, οι «ICF» της Γουέστ Χαμ και οι «Toon Army» της Νιούκαστλ, λέγεται πως πήραν μέρος σε ότι συνέβη στο Βέλγιο.
Πίσω στην Αγγλία συνελήφθησαν τελικά 27 άτομα με βάση φωτογραφίες και βίντεο των επεισοδίων, σχεδόν όλοι κάτοικοι του Μέρσεισαϊντ, και 14 καταδικάστηκαν το 1989 σε φυλάκιση με την κατηγορία της ανθρωποκτονίας.
Δεν υπήρξε ποτέ καμία επίσημη έρευνα για τα αίτια της καταστροφής και κανείς δεν ζήτησε ευθύνες από την UEFA, τη διοίκηση του σταδίου ή τη Βελγική αστυνομία ,τους ανθρώπους δηλαδή που πήραν αποφάσεις για τη διεξαγωγή ενός τελικού Κυπέλλου Πρωταθλητριών κάτω από συνθήκες που σήμερα φαντάζουν αδιανόητες. Όμως , τα γεγονότα λένε πως ένας τέτοιος ποδοσφαιρικός αγώνας έγινε σε ένα γήπεδο ηλικίας 55 ετών, σε πολλά σημεία ετοιμόρροπο. Οπαδοί των δύο ομάδων βρέθηκαν στην ίδια θύρα, από αβλεψία των διοργανωτών και τη μαύρη αγορά. Ελάχιστη αστυνομική δύναμη, συρματόπλεγμα και μια υποτυπώδης νεκρή ζώνη μεταξύ των οπαδών στην κερκίδα «Ζ»…
Μετά την καταστροφή
Μερικές ημέρες αργότερα ο πρόεδρος της Λίβερπουλ, ανακοίνωσε πως η ομάδα δεν θα αγωνιζόταν στην Ευρώπη την επόμενη σεζόν. Δεν πέρασαν ούτε μερικές ώρες, για να γίνει γνωστό πως η Αγγλική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία, υπό την ασφυκτική πίεση της Μάργκαρετ Θάτσερ, απέσυρε όλες τις ομάδες από τις ευρωπαϊκές διοργανώσεις. Ούτε αυτό όμως ήταν αρκετό. Δυο μέρες αργότερα η UEFA πήρε την απόφαση να αποκλείσει για πέντε χρόνια κάθε αγγλική ομάδα, ενώ για τη Λίβερπουλ η τιμωρία θα ίσχυε για αόριστο χρονικό διάστημα.
Λέγεται πως η «Σιδηρά Κυρία», πρωθυπουργός Μάργκαρετ Θάτσερ, αντιμετώπισε το θέμα της βίας στα γήπεδα με την ίδια σκληρότητα που είχε επιδείξει λίγα χρόνια πριν απέναντι στην απεργία των ανθρακωρύχων. Η διαφορά είναι ότι ενώ στη δεύτερη περίπτωση συνάντησε την παγκόσμια κατακραυγή, σε αυτή των χούλιγκανς κατάφερε να οδηγήσει το άθλημα, στα χρόνια που ακολούθησαν, σε μια πορεία που απέδειξε πως η Ευρώπη δεν έσφαλλε όταν τελικά συγχωρούσε το αγγλικό ποδόσφαιρο…
Η UEFA αντιλήφθηκε ότι έπρεπε να αλλάξει πολλά πράγματα σχετικά με τη διεξαγωγή αγώνων ποδοσφαίρου στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις και θέσπισε κανόνες ασφαλείας των γηπέδων, αντίστοιχες δικλείδες για τους ταραξίες, αστυνόμευση και πλήθος άλλων μέτρων. Χρειάστηκε όμως η θυσία 39 ανθρώπων (32 Ιταλών, 4 Βέλγων, 2 Γάλλων και ενός Ιρλανδού) για να φτάσουμε στο σημερινό θαύμα του Champions League.
Η συγνώμη δεν έγινε δεκτή…
20 χρόνια μετά την τραγωδία, Λίβερπουλ και Γιουβέντους βρέθηκαν και πάλι αντιμέτωπες στο γήπεδο. Είναι η ευκαιρία για το λαό μιας ομάδας, μιας πόλης να δείξει ότι μετάνιωσε. Η ευρείας κυκλοφορίας «Liverpool Echo» παραμονή του αγώνα κυκλοφορεί με τίτλο «WE ‘RE SORRY». Στο θρυλικό «Kop», οι φίλοι της Λίβερπουλ φτιάχνουν τη λέξη «Amicizia», δηλαδή φιλία. Πλατινί και Ρας κάνουν το γύρο του γηπέδου κρατώντας ένα συμβολικό πανό συμφιλίωσης. Για το Λίβερπουλ, η 29η Μαΐου σταματά να είναι ταμπού. Το Λίβερπουλ ωρίμασε, κατάλαβε, ανέλαβε την ευθύνη και ζήτησε συγνώμη. Οι οπαδοί της Γιουβέντους γύρισαν την πλάτη τους και έδειξαν ότι δεν έχουν ξεχάσει, είναι δύσκολο να τους κατηγορήσει κανείς…
Η τραγωδία του «Χέιζελ» έχει χαρακτηρισθεί ως η «στιγμή JFK» του ποδοσφαίρου. Όπως συμβαίνει με τους Αμερικανούς για τη στιγμή της δολοφονίας του προέδρου Κένεντι μπροστά στις κάμερες, έτσι και όσοι είδαν τις σκηνές στις Βρυξέλλες, θυμούνται που ακριβώς ήταν και τι έκαναν εκείνα τα λεπτά που γραφόταν η πιο μαύρη σελίδα στην ιστορία των ευρωπαϊκών διοργανώσεων. Και συνεχίζουν να αγαπούν το «βασιλιά των σπορ», ελπίζοντας να μην υπάρξει καμία άλλη.
Η φωνή του Γιάννη Διακογιάννη αρχικά έκανε λόγο για εκτεταμένα επεισόδια που είχαν σαν αποτέλεσμα τραυματισμούς οπαδών και, ενδεχομένως, ένα νεκρό. Αργότερα ακούστηκε πως τα θύματα ήταν 24. Λίγο μετά, ο αριθμός ανέβηκε στους 36. Ο μακάβριος αριθμός αποκαλύφθηκε τις επόμενες μέρες. 39 άνθρωποι έγιναν θυσία και ταυτόχρονα κραυγή για αλλαγές στο Ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο. Κατά τη διάρκεια του αγώνα υπήρξαν στιγμές που ακόμη και αυτός ο γίγαντας της δημοσιογραφίας παρέμενε σιωπηλός, ακολουθώντας τη ρήση του Πυθαγόρα: «Πρέπει να σιωπάς ή να λες λόγια ανώτερα της σιωπής». Μα τι λόγια θα μπορούσαν να μεταφέρουν το βουβό θρήνο τόσων ανθρώπων στις κερκίδες του «Χέιζελ», δίπλα σε άλλους που τραγουδούσαν, αγνοώντας ή ακόμη και αδιαφορώντας για το μέγεθος του κακού;
Το χρονικό της τραγωδίας
Στις 29 Μαΐου 1985 γύρω στις 19:00 τοπική ώρα και μία πριν αρχίσει το παιχνίδι, οι ποδοσφαιριστές βγαίνουν για το καθιερωμένο ζέσταμα. Η ατμόσφαιρα είναι ήδη τεταμένη από 60.000 ανθρώπους που έχουν κατακλείσει τις εξέδρες, στην πλειοψηφία τους Ιταλοί και Άγγλοι. Όπως εκμυστηρεύθηκε αργότερα ο Άλαν Χάνσεν, βλέποντας τους υποστηρικτές των δύο ομάδων να έχουν επιδοθεί σε πετροπόλεμο, ψέλλισε πως ήταν η πρώτη φορά στην καριέρα του που έβλεπε ανθρώπους να πετάνε τούβλα. Ο συμπαίκτης του στη Λίβερπουλ, Άλαν Κένεντι του απάντησε αφοπλιστικά και - δυστυχώς- προφητικά: «Δεν πετάνε τούβλα, πετάνε το ίδιο το στάδιο». Καθώς πλησίαζε η ώρα για την έναρξη του αγώνα, η κατάσταση ξέφυγε από κάθε έλεγχο. Κάτω από συνθήκες που ποτέ δεν αποσαφηνίστηκαν πλήρως, στη διαβόητη κερκίδα «Ζ», μια μεγάλη ομάδα Άγγλων χούλιγκανς εφόρμησε εναντίον των Ιταλών. Η ισχνή αστυνομική δύναμη και το υποτυπώδες συρματόπλεγμα δεν ήταν δυνατό να σταθεί εμπόδιο. Μη έχοντας καμία έξοδο διαφυγής, χιλιάδες «τιφόζι» υποχώρησαν προς τον εξωτερικό τοίχο της εξέδρας. Τότε, συνέβηκε αυτό που γίνεται όταν ένα σταθερό αντικείμενο βρεθεί στο διάβα ενός ανθρώπινου ποταμού. Ο τοίχος κατέρρευσε υπό το βάρος φιλάθλων και χρόνου και οι στιγμές που ακολούθησαν οδήγησαν στο θάνατο 39 ανθρώπων και τον τραυματισμό εκατοντάδων άλλων, με πολλούς να ποδοπατούνται ή να συνθλίβονται στα χαλάσματα.
Ακόμα και τα 25 χρόνια που έχουν περάσει δεν αρκούν για να σβήσουν τη φρίκη εκείνων των εικόνων.
Κι όμως … ο τελικός ξεκινά
Μετά από αυτή την πρωτοφανή τραγωδία, οι φωνές των αρχηγών των δύο ομάδων, Φιλ Νιλ και Γκαετάνο Σιρέα, ακούστηκαν από τα μεγάφωνα του γηπέδου, ενημερώνοντας τον κόσμο ότι το παιχνίδι θα διεξαχθεί κανονικά! Ήταν η πιο αμφιλεγόμενη απόφαση στην ιστορία του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου. Η UEFA δικαιολογήθηκε, υποστηρίζοντας πως ενδεχόμενη αναβολή του αγώνα θα πυροδοτούσε νέο κύμα τυφλής βίας, στους δρόμους των Βρυξελλών. Η Γιουβέντους κατακτά το Κύπελλο Πρωταθλητριών, το πρώτο της ιστορίας της, χάρη σε εύστοχο χτύπημα(ανύπαρκτου) πέναλτι του Μισέλ Πλατινί. Οι έντονοι πανηγυρισμοί του σημερινού προέδρου της UEFA αποτελούν το μελανότερο σημείο της λαμπρής του καριέρας…
Τα αίτια του κακού
Επί της ουσίας, ακέραια η ευθύνη της τραγωδίας χρεώθηκε στους οπαδούς της Λίβερπουλ. Για πολλά χρόνια στην αγγλική πόλη, το «Χέιζελ» ήταν ένα θέμα ταμπού, και η αναφορά σε αυτό γινόταν ως «η λέξη που ξεκινά από Χ», με τους κατοίκους να προσπαθήσουν να ζήσουν με τη ντροπή που δημιούργησε η διεθνής κατακραυγή. Η αλήθεια είναι ότι σίγουρα υπήρξαν χούλιγκανς ανάμεσα στους 25.000 Άγγλους, αλλά επίσης είναι γεγονός πως οι φίλοι της Λίβερπουλ τις δεκαετίες του ’70 και του ’80 δεν είχαν ιστορικό βίας σε αντίθεση με τους οπαδούς άλλων συλλόγων που ήταν διαβόητοι για την ακραία συμπεριφορά τους.
Πολλοί, ακόμη και σήμερα υποστηρίζουν πως τα πραγματικά αίτια που οδήγησαν στην τραγωδία του «Χέιζελ» είχαν συμβεί ένα χρόνο πριν, όταν η Λίβερπουλ επικρατούσε για τον ίδιο θεσμό στο «Ολίμπικο» της Ρόμα. Υπήρξαν κατηγορίες για κακομεταχείριση των Άγγλων εκδρομέων τόσο από την αστυνομία, όσο και από τους Ιταλούς σαν αντίδραση για την απώλεια του Κυπέλλου. Έγιναν καταγγελίες για πολυάριθμες επιθέσεις και τραυματισμούς φίλων των «κόκκινων». Ένα χρόνο μετά δόθηκε η ευκαιρία για ρεβάνς σε ουδέτερο έδαφος.
Έχουν υπάρξει ατέλειωτες συζητήσεις σχετικά με το αν στο «Χέιζελ» βρέθηκαν ενωμένοι σε ένα Εθνικό Μέτωπο χούλιγκανς από διαφορετικές αγγλικές ομάδες. Οι υποστηρικτές αυτού του σεναρίου- που δεν αποδείχθηκε ποτέ- λένε πως στις Βρυξέλλες συμμάχησαν παλιοί εχθροί απέναντι στους Ιταλούς. Οι διαβόητοι «Bushwalkers» της Μίλγουολ, οι «MIGS» της Λούτον, οι «ICF» της Γουέστ Χαμ και οι «Toon Army» της Νιούκαστλ, λέγεται πως πήραν μέρος σε ότι συνέβη στο Βέλγιο.
Πίσω στην Αγγλία συνελήφθησαν τελικά 27 άτομα με βάση φωτογραφίες και βίντεο των επεισοδίων, σχεδόν όλοι κάτοικοι του Μέρσεισαϊντ, και 14 καταδικάστηκαν το 1989 σε φυλάκιση με την κατηγορία της ανθρωποκτονίας.
Δεν υπήρξε ποτέ καμία επίσημη έρευνα για τα αίτια της καταστροφής και κανείς δεν ζήτησε ευθύνες από την UEFA, τη διοίκηση του σταδίου ή τη Βελγική αστυνομία ,τους ανθρώπους δηλαδή που πήραν αποφάσεις για τη διεξαγωγή ενός τελικού Κυπέλλου Πρωταθλητριών κάτω από συνθήκες που σήμερα φαντάζουν αδιανόητες. Όμως , τα γεγονότα λένε πως ένας τέτοιος ποδοσφαιρικός αγώνας έγινε σε ένα γήπεδο ηλικίας 55 ετών, σε πολλά σημεία ετοιμόρροπο. Οπαδοί των δύο ομάδων βρέθηκαν στην ίδια θύρα, από αβλεψία των διοργανωτών και τη μαύρη αγορά. Ελάχιστη αστυνομική δύναμη, συρματόπλεγμα και μια υποτυπώδης νεκρή ζώνη μεταξύ των οπαδών στην κερκίδα «Ζ»…
Μετά την καταστροφή
Μερικές ημέρες αργότερα ο πρόεδρος της Λίβερπουλ, ανακοίνωσε πως η ομάδα δεν θα αγωνιζόταν στην Ευρώπη την επόμενη σεζόν. Δεν πέρασαν ούτε μερικές ώρες, για να γίνει γνωστό πως η Αγγλική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία, υπό την ασφυκτική πίεση της Μάργκαρετ Θάτσερ, απέσυρε όλες τις ομάδες από τις ευρωπαϊκές διοργανώσεις. Ούτε αυτό όμως ήταν αρκετό. Δυο μέρες αργότερα η UEFA πήρε την απόφαση να αποκλείσει για πέντε χρόνια κάθε αγγλική ομάδα, ενώ για τη Λίβερπουλ η τιμωρία θα ίσχυε για αόριστο χρονικό διάστημα.
Λέγεται πως η «Σιδηρά Κυρία», πρωθυπουργός Μάργκαρετ Θάτσερ, αντιμετώπισε το θέμα της βίας στα γήπεδα με την ίδια σκληρότητα που είχε επιδείξει λίγα χρόνια πριν απέναντι στην απεργία των ανθρακωρύχων. Η διαφορά είναι ότι ενώ στη δεύτερη περίπτωση συνάντησε την παγκόσμια κατακραυγή, σε αυτή των χούλιγκανς κατάφερε να οδηγήσει το άθλημα, στα χρόνια που ακολούθησαν, σε μια πορεία που απέδειξε πως η Ευρώπη δεν έσφαλλε όταν τελικά συγχωρούσε το αγγλικό ποδόσφαιρο…
Η UEFA αντιλήφθηκε ότι έπρεπε να αλλάξει πολλά πράγματα σχετικά με τη διεξαγωγή αγώνων ποδοσφαίρου στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις και θέσπισε κανόνες ασφαλείας των γηπέδων, αντίστοιχες δικλείδες για τους ταραξίες, αστυνόμευση και πλήθος άλλων μέτρων. Χρειάστηκε όμως η θυσία 39 ανθρώπων (32 Ιταλών, 4 Βέλγων, 2 Γάλλων και ενός Ιρλανδού) για να φτάσουμε στο σημερινό θαύμα του Champions League.
Η συγνώμη δεν έγινε δεκτή…
20 χρόνια μετά την τραγωδία, Λίβερπουλ και Γιουβέντους βρέθηκαν και πάλι αντιμέτωπες στο γήπεδο. Είναι η ευκαιρία για το λαό μιας ομάδας, μιας πόλης να δείξει ότι μετάνιωσε. Η ευρείας κυκλοφορίας «Liverpool Echo» παραμονή του αγώνα κυκλοφορεί με τίτλο «WE ‘RE SORRY». Στο θρυλικό «Kop», οι φίλοι της Λίβερπουλ φτιάχνουν τη λέξη «Amicizia», δηλαδή φιλία. Πλατινί και Ρας κάνουν το γύρο του γηπέδου κρατώντας ένα συμβολικό πανό συμφιλίωσης. Για το Λίβερπουλ, η 29η Μαΐου σταματά να είναι ταμπού. Το Λίβερπουλ ωρίμασε, κατάλαβε, ανέλαβε την ευθύνη και ζήτησε συγνώμη. Οι οπαδοί της Γιουβέντους γύρισαν την πλάτη τους και έδειξαν ότι δεν έχουν ξεχάσει, είναι δύσκολο να τους κατηγορήσει κανείς…
Η τραγωδία του «Χέιζελ» έχει χαρακτηρισθεί ως η «στιγμή JFK» του ποδοσφαίρου. Όπως συμβαίνει με τους Αμερικανούς για τη στιγμή της δολοφονίας του προέδρου Κένεντι μπροστά στις κάμερες, έτσι και όσοι είδαν τις σκηνές στις Βρυξέλλες, θυμούνται που ακριβώς ήταν και τι έκαναν εκείνα τα λεπτά που γραφόταν η πιο μαύρη σελίδα στην ιστορία των ευρωπαϊκών διοργανώσεων. Και συνεχίζουν να αγαπούν το «βασιλιά των σπορ», ελπίζοντας να μην υπάρξει καμία άλλη.
